Θέματα Εισαγωγής στην Παλαιά Διαθήκη κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας 1. Μέγας Αθανάσιος

Η πατερική γραμματεία αποτελεί τον ανεκτίμητο και ανεξάντλητο θησαυρό της εκκλησιαστικής παράδοσης, όπου διαφυλάσσεται η γνώση και εμπειρία της βιβλικής αποκάλυψης. Η Αγία Γραφή υπήρξε μία από τις πιο αγαπημένες ενασχολήσεις των Πατέρων. Ήταν γι' αυτούς η πηγή της θείας σοφίας, ο χώρος και η αφορμή εμβάθυνσης στο προαιώνιο σχέδιο της σωτηρίας του ανθρώπου και στην κορυφαία εκδήλωση της θείας αγάπης με την ενανθρώπηση του δευτέρου προσώπου της Αγ. Τριάδος.

Ωστόσο, εξίσου σημαντική με τη θεολογική διδασκαλία της Αγ. Γραφής ήταν και η ενασχόλησή τους με την ιστορία της, δηλαδή το ανθρώπινο μέρος εξέλιξης της ιεράς ιστορίας. Κίνητρο γι' αυτό αποτελούσε η θεολογική παραδοχή ότι η παρέμβαση του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου πραγματοποιήθηκε με συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα. Η σωτηρία δεν είναι ένα φανταστικό γεγονός ή φιλοσοφική θεωρία, αλλά βίωμα της καθημερινότητας του ανθρώπου, που πραγματώνεται στο χώρο και τον χρόνο. Για τον λόγο αυτό προσέγγιζαν πάντοτε με την ανάλογη σοβαρότητα και ενδιαφέρον τις ιστορικές παραμέτρους των βιβλικών κειμένων. Ανέλυαν με προσοχή τα δεδομένα των βιβλικών διηγήσεων, τον τρόπο που έδρασαν οι ιεροί συγγραφείς, την παράδοση των βιβλίων και της συλλογής τους από γενεά σε γενεά, τους τρόπους και τις αρχές ερμηνείας τους.

Η μελέτη της θεολογικής σκέψης των πατέρων αποτελεί πηγή έμπνευσης για τη σύγχρονη θεολογία και υποδεικνύει τους βασικούς κανόνες προσέγγισης των βιβλικών κειμένων αρμονικά και ισορροπημένα με τη θεολογία της Εκκλησίας και την καθολικότητά της και χωρίς τον κατακερματισμό της μονομερούς ακαδημαϊκής εξειδίκευσης.

Σημαντικός σταθμός στην ερμηνευτική παράδοση της Εκκλησίας υπήρξε ο Μ. Αθανάσιος, ο οποίος έζησε και έδρασε σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη και ευαίσθητη περίοδο της ιστορίας της. Συμπίπτει με την Α' Οικουμενική Σύνοδο, που σηματοδοτεί την έναρξη της αποτύπωσης της βιβλικής διδασκαλίας σε επίσημα δογματικά κείμενα οικουμενικής και διαχρονικής εμβέλειας. Στο σπουδαίο θεολογικό του έργο μπορεί κανείς να διακρίνει σαφώς ένα πλούσιο βιβλικό υπόβαθρο να στηρίζει τη δογματική του διδασκαλία, και συγχρόνως να θαυμάσει τον τρόπο αρμονικής σύνδεσης και από κοινού χρησιμοποίησης της ερμηνευτικής με τη δογματική θεολογία.

Με την παρούσα μελέτη, που επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στη μεγάλη αυτή εκκλησιαστική φυσιογνωμία, εγκαινιάζουμε μία σειρά μελετών στο ερμηνευτικό έργο των Πατέρων, με τις οποίες θα επιχειρήσουμε να συγκεντρώσουμε και να αξιοποιήσουμε υπό το πρίσμα της νεώτερης επιστημονικής έρευνας τα σημαντικότερα δεδομένα, που μας προσφέρουν τα πατερικά κείμενα και αφορούν κυρίως στα εισαγωγικά θέματα της Αγ. Γραφής. Από αυτά θα επιδιώξουμε να επισημάνουμε και να αναδείξουμ τα διαχρονικά εκείνα στοιχεία, που μας βοηθούν για τη μελέτη της Αγ. Γραφής στη σύγχρονη πραγματικότητα.

Αθανάσιος Παπαρνάκης
Θεσσαλονίκη

Μνήμη Ωσηέ του προφήτου, 2008