Ο Αποκρυφισμός και οι έφηβοι

Αριστοφάνη Δ. Ζαμπακίδη
Καθηγητού Ανωτέρας Εκκλ. Σχολής Κρήτης

Ο ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΦΗΒΟΙ

Ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση του προβλήματος

Ο εικοστός αιώνας δίκαια χαρακτηρίσθηκε ως αιώνας της πληροφόρησης, της τεχνολογίας και των ηλεκτρονικών μέσων. Ειδικότερα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, έντυπα και ηλεκτρονικά, ασκούν ισχυρή επιρροή στην ανθρώπινη προσωπικότητα, ενημερώνουν ή διαμορφώνουν την κοινή γνώμη.

Τα Μ.Μ.Ε. και το δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας μας ευνόησαν τη διακίνηση διαφόρων ιδεολογιών και κοσμοθεωριών. Διευκόλυναν την είσοδο και διάδοση ποικιλώνυμων αιρέσεων, θρησκευτικών και παραθρησκευτικών -αποκρυφιστικών κινημάτων.

Οι συνέπειες, ωστόσο, από τη διάδοση θεωριών και πρακτικών του αποκρυφισμού. οι οποίες διεθνώς χαρακτηρίσθηκαν ως "καταστροφικές λατρείες"(destructive cults), εκδηλώθηκαν κυρίως μεταξύ των εφήβων και απειλούν να αλλοιώσουν τον χαρακτήρα της Ορθόδοξης χριστιανικής αγωγής.

Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες και επίσημες μαρτυρίες, τα αποκρυφιστικά κινήματα εκμεταλλεύονται τα ευαίσθητα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εφηβικής ηλικίας (έφεση για γνώση και εμπειρία, περιέργεια, συναισθηματική ευαισθησία, ορμή του γενετησίου ενστίκτου, αναζητήσεις, αμφιβολίες τάση για αυτονόμηση, πίστη σε πρότυπα κ.α.). Εργάζονται μεθοδικά και επιτυγχάνουν να ελκύσουν εφήβους, με σκοπό  να τους μυήσουν και να τους εντάξουν στις "οργανωμένες ομάδες" τους.    

Τα γεγονότα, που αποκαλύπτονται και δημοσιοποιούνται τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο σε πανελλήνια αλλά σε παγκόσμια κλίμακα, και αφορούν τις συνέπειες της επικίνδυνης δράσης του αποκρυφισμού μεταξύ των εφήβων, δημιουργούν έντονο προβληματισμό και ανησυχία στην οικογένεια, στον εκπαιδευτικό χώρο, στην Εκκλησία και στην Πολιτεία. Για το λόγο αυτό αναζητούνται τρόποι προστασίας των εφήβων, ώστε να καταστεί ανενεργός η δράση του αποκρυφισμού, με όποια μορφή και αν αυτός εκδηλώνεται (πνευματισμός, γκουρουϊσμός, εσωτερισμός, μαγεία, μεντιουμισμός, αστρολογία, σατανισμός, «Νέα Εποχή» κ.λ.π.).
Ο πόθος για την αναζήτηση της αλήθειας, σχετικά με τον χαρακτήρα, τη δράση και τις μεθόδους του αποκρυφισμού, και η αντικειμενική ενημέρωση των εφήβων - μαθητών, που δέχονται τη μεγαλύτερη πρόκληση εκ μέρους των αποκρυφιστικών ομάδων, με ώθησαν να ερευνήσω το φαινόμενο αυτό. Από την αρχή έθεσα ως στόχο τη νηφάλια προσέγγιση του φαινομένου, την έκσταση της διάδοσής του και τις επιδράσεις που ασκεί ο αποκρυφισμός στη ζωή των ατόμων κατά την εφηβική ηλικία.
Η πρωτοτυπία της μελέτης βρίσκεται στο υπό διερεύνηση ζήτημα: Κατά πόσον η θρησκευτική αγωγή, που παρέχεται στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο, είναι ικανή να ενημερώσει σωστά, να προσφέρει λύσεις στους εφηβικούς προβληματισμούς σχετικά με τον αποκρυφισμό και να ελευθερώσει τους εφήβους, που επηρεάσθηκαν από τις τεχνικές του αποκρυφισμού και αντιμετωπίζουν σοβαρά ψυχοσωματικά προβλήματα.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου προς τον καθηγητή κ. Ιωάννη Κογκούλη για τη βοήθειά του κατά την επιλογή του θέματος, στα πλαίσια των μεταπτυχιακών μου σπουδών, για την επιστημονική καθοδήγηση, καθώς και για την ευμενή εισήγησή του στο Τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Θερμές ευχαριστίες οφείλω ακόμη στον καθηγητή του Τμήματος Θεολογίας κ. Χρήστο Βασιλόπουλο και στον λέκτορα κ. Παναγιώτη Παχή για τις υποδείξεις και την καθοδήγησή τους κατά την πορεία της έρευνας.
Τέλος οφείλω να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες προς τον Μοναχό π. Αρσένιο Βλιαγκόφτη, πτυχιούχο Θεολογίας, για τις υποδείξεις και διορθώσεις σε ορισμένα σημεία της έρευνας, καθώς και τις Εκδόσεις «Μυγδονία», που ανέλαβαβ την έκδοσή της.
Ευελπιστώ ότι η παρούσα εργασία θα δώσει μία νέα ώθηση και προοπτική στην αντιμετώπιση του αποκρυφισμού μέσα από τη θρησκευτική αγωγή της Μέσης Εκπαίδευσης. Ελπίζω ακόμη πως η μελέτη αυτή, που ολοκληρώθηκε χάριτι Θεού, θα φανεί χρήσιμη σε έφηβους, γονείς και εκπαιδευτικούς.

Αριστοφάνης Δ. Ζαμπακίδης

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Πρόλογος ………………………………………………………………………13
Συντομογραφίες ……………………………………………………………17
Εισαγωγή ……………………………………………………………………. 19


ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’
ΕΝΝΟΙΑ, ΧΑΡΑΚΤΉΡΑΣ, ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ, ΙΣΤΟΡΙΑ
ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΤΟΥ ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΥ
1. Εννοιολογική προσέγγιση του αποκρυφισμού ………………………… 33
2. Ιστορικό και ιδεολογικό περίγραμμα του αποκρυφισμού …………46
  α) Η αρχαιότητα του φαινομένου……………………………………….......47
  β) Η καταγωγή του αποκρυφισμού ……………………………………...... 55
3. Τεχνικές του αποκρυφισμού …………………………………………........ 59
   α) Πνευματιστικές τεχνικές …………………………………………….......  60
   β) Σατανιστικές τεχνικές …………………………………………………...... 70
   γ) Γκουρουιστικές τεχνικές ………………………………………………......81
   δ) Άλλες βασικές αποκρυφιστικές τεχνικές …………………………....90
4. Ο αποκρυφισμός στην Ελλάδα κατά τον εικοστό αιώνα ………….96

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ - ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΥ

1. Η κοινωνική, πολιτική και πνευματική διάσταση του αποκρυφισμού 107
2. Η τελετουργία του αποκρυφισμού και οι συνέπειές της ……………….. 121
3. Ο αποκρυφισμός υπό το φως της Ορθόδοξης Θεολογίας ………………  138
    α) Το φαινόμενο των αιρέσεων στην Καινή Διαθήκη και στην εκκλησιαστική γραμματεία……………………………………………………………………….............  139
     β) Οι άγγελοι του Θεού, ο σατανάς και τα έργα τους …………………..150
     γ) Η έλευση του Χριστού στον κόσμο και η «κατάλυση» των έργων του διαβόλου ……………………………………………………………………………........................162
          i. Η γνώση των μεθοδειών του διαβόλου ………………………………. 164
          ii. Η επίκληση του ονόματος του Χριστού …………………………….. 167
          iii. Η προσευχή και η νηστεία ……………………………………………....168
          iv. Η δύναμη του τιμίου Σταυρού ………………………………………....170
          v.  Η συμβολή των εξορκισμών …………………………………………....174
          vi. Το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας ……………………………….. 177
      δ) Ορθόδοξη θεολογική θεώρηση των κυριοτέρων θέσεων του αποκρυφισμού ………………………………………………………………………...........................179
           i . Περί Θεού ………………………………………………………………........ 179
           ii. Περί δημιουργίας του κόσμου ……………………………………… ....189
           iii. Περί ανθρώπου ………………………………………………………........ 195

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’
ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
ΤΗΣ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΚΑΙ
ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΥ

1. Εφηβική ηλικία και αποκρυφισμός …………………………………………....... 201
     α) Κύρια γνωρίσματα της εφηβικής ηλικίας σαν προϋπόθεση κατανόησης των αποκρυφιστικών τάσεων μεταξύ των εφήβων ……………………………..............................................................202
     β) Χαρακτηριστικές επιδράσεις του αποκρυφισμού κατά την εφηβική ηλικία …………………………………………………………………………………......................219
2. Τα μέσα του αποκρυφισμού και η μύηση των εφήβων …………………....223
     α) Τα αποκρυφιστικά έντυπα και οι έφηβοι ……………………………… ....224
     β) Η τηλεόραση, οι έφηβοι και ο αποκρυφισμός ………………………......233
     γ) Η μουσική, οι έφηβοι και ο αποκρυφισμός ………………………….......243
3. Επιπτώσεις στη ζωή των εφήβων από την αποδοχή αποκρυφιστικών θεωριών και τεχνικών ………………………………………………………………...................................253

ΚΕΦΑΛΑΙΟ  Δ’
ΕΦΗΒΕΙΑ, ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
ΚΑΙ ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΜΟΣ

1. Η θρησκευτική αγωγή και ο έφηβος ………………………………………….... 266
    α) Εφηβεία και θρησκευτικότητα ……………………………………………......269
    β) Η αναγκαιότητα της θρησκευτικής παιδείας και αγωγής …………..276
    γ) Οι σκοποί της θρησκευτικής αγωγής στη Μ.Ε. …………………………..287
    δ) Παράγοντες που ενισχύουν τη σχολική θρησκευτική αγωγή ……….293
    ε) Βασικά προβλήματα κατά την άσκηση της θρησκευτικής αγωγής στο σχολείο (Γυμνάσιο και Λύκειο) …………………………………………………............................................302
2. Το μάθημα των Θρησκευτικών στη Μ.Ε. και ο αποκρυφισμός ………..306
    α) Τα σχολικά εγχειρίδια του Μ.Θ. και ο αποκρυφισμός ……………….307
     i. Τα σχολικά εγχειρίδια του Μ.Θ. στο Γυμνάσιο και ο αποκρυφισμός 308
    ii. Τα σχολικά εγχειρίδια του Μ.Θ. στο Λύκειο και ο αποκρυφισμός … 314
    β) Ο διάλογος του Θεολόγου καθηγητή με τους μαθητές για το φαινόμενο του αποκρυφισμού …………………………………………………...............................................326

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ………………………………………………..............335
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (Επιλογή) ………………………………………………………… ...........347
     α) Ελληνόγλωσση …………………………………………………………………...........347
     β) Ξενόγλωσση ……………………………………………………………………............376
SUMMARY (Περίληψη στα αγγλικά) …………………………………………….........383