Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης είναι από τας πλέον αξιμνημονεύτους μορφάς της Εκκλησίας μας, διαλάμψασα κατά τους νεωτέρους χρόνους, Αγιοπατερική μορφή ισαξία των μεγάλων εκείνων διδασκάλων των πρώτων χριστιανικών αιώνων ελάμπρυνε τόσον το αγιώνυμον όρος με την εκεί άσκησίν του, όσον, και κυρίως, την εκκλησιαστικήν γραμματείαν πονήσας πλειάδα όλην βιβλίων ερμηνευτικών, ασκητικών, δογματικοκανονικών, ηθικών, ποιητικών κτλ.
Δεν είναι του παρόντος η λεπτομερής αναφορά εις τον βίον του και εις το πλούσιον συγγραφικόν του έργον. Εξ άλλου δεν διαθέτω την απαιτουμένην διά τόσο βαρύ έργον δύναμιν αφ’ ενός, ησχολήθησαν δε άλλοι ικανότεροι και εν πολλοίς το έχουν καλύψει αφ’ ετέρου.
Διό συντόμως αναφέρομαι μόνον εις το προκείμενον έργον.
Αι Καθολικαί επιστολαί απαρτίζουν τον τέταρτον τόμον της ερμηνευτικής σειράς εις τας επιστολάς της Καινής Διαθήκης την οποίαν επεξεργάσθηκε ο άγιος Νικόδημος. Αι εκδόσεις «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ» του Στυλιανου Κεμεντζετζίδη εθεώρησαν καλόν να προσφέρουν εις το ορθόδοξον χριστεπώνυμον πλήρωμα και εις πάντα ενδιαφερόμενον, μετά την έκδοσιν και κυκλοφορίαν εκ των έργων του αγίου Νικοδήμου, α’ του Συναξαριστού των δώδεκα μηνών του ενιαυτού εις 6 τόμους, β’ της Ερμηνείας των Ψαλμών του Δαβίδ εις 3 τόμους, και την Ερμηνείαν των επιστολών της Καινής Διαθήκης.
Το έργον είναι μεγάλο και θα χρειασθή να καταβληθή πολύς κόπος, αλλά και χρόνος διά την ολοκλήρωσίν του. Ωστόσο πιστεύουμε ότι, με την βοήθειαν του Θεού, θα ολοκληρωθή αρχής γενομένης από τον τόμο των Καθολικών επιστολών. Θα ημπορούσε να γίνη φωτοτυπική επανέκδοσις εντός συντομωτάτου χρόνου και μάλιστα και των τεσσάρων τόμων συγχρόνως. Επροτιμήσαμε όμως την χρονοβόραν και πολυδάπανη εκ νέου στοιχειοθεσία, διά να αποφύγωμε κατά το δυνατόν την δυσανάγνωστον παλαιτυπικήν γραφήν της εν Βενετία εκδόσεως.
Και εφ’ όσον επροτιμήσαμε ν’ ακολουθήσωμεν αυτήν την οδόν, ανέλαβα να κάνω έναν έλεγχο εις τας αγιογραφικάς παραπομπάς. Διεπίστωσα ότι υπήρχαν πολλά λάθη, τόσον εις το κείμενον όσον και εις τους αριθμούς κεφαλαίων και χωρίων. Θα έλεγα ότι επιβεβαιώνεται η τακτική του αγίου Νικοδήμου, δηλ. η από μνήμης παραπομπή εις χωρία. Πάντως έκανα αντιπαραβοή των κειμένων και αποκατάστασίν τους κατά λέξιν. Προς τούτο εχρησιμοποίησα διά μεν τα παλαιοδιαθηκικά χωρία την Παλαιάν Διαθήκην, εκδόσεως «ΖΩΗ», Αθήναι 1961. Διά δε τα καινοδιαθηκικά χωρία την Καινήν Διαθήκην, εκδόσεως Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, εν Αθήναις 1968.
Ένα δεύτερον μέλημά μου ήταν η κατά το δυνατόν εφαρμογή ανεκτής, όχι τελείως σωστής, στίξεως. Τα αναρίθμητα κόμματα, αι άνω τελείαι, αι άνω και κάτω στιγμαί και αι κάτω τελείαι είναι το δυσκολώτερον ίσως πρόβλημα των κειμένων του αγίου Νικοδήμου. Βέβαια είναι δικαιολογημένα όλα αυτά αν ληφθή υπ’ όψιν το γεγονός ότι ο ίδιος ο συγγραφεύς δεν έκανε διορθώσεις τυπογραφικών δοκιμίων.
Επιθυμία μου, αλλά και επιθυμία του εκδότου ήταν να μην αλλοιωθή το ύφος, η γλώσσα και η σύνταξις του κειμένου. Διά τούτο η μόνη μας παρέμβασις ήταν να προσαρμόσω:
* Τας ακραίας καταλήξεις των ρημάτων του γ’ προσώπου του πληθυντικού από -ουσι εις -ουν.
* Τας καταλήξεις των εις -οω ρημάτων εις καταλήξεις βαρυτόνων.
* Το «να ήναι» εις «είναι».
* Τας καταλήξεις των ονομάτων από -αις εις -ες.
* Και, όχι πάντα, τας αναφορικάς αντωνυμίας· οίτινες, όστις, ήτις κτλ. εις οι οποίοι, ο οποίος, η οποία.
* Τέλος αναφέρω την προσπάθειαν να περιορίσω την χρήσιν του αρχικού κεφαλαίου γράμματος εις λέξεις εντός του κειμένου.
Βεβαίως αι διορθώσεις έγιναν μόνον εις το κείμενον του αγίου Νικοδήμου. Αντίθετα εις τα αποσπάσματα των αγιοπατερικών κειμένων άφησα το κείμενον ως έχει. Δεν έκανα κανέναν έλεγχο και αντιπαραβολή. Και τούτο διότι απαιτείται γνώσις όλων των πατέρων και εκκλησιαστικών συγγραφέων, την οποίαν δεν έχω. Και διότι ο άγιος Νικόδημος δεν παραπέμπει εις μίαν γνωστήν πατρολογικήν σειράν, αλλ’ εις μεμονωμένας εκδόσεις πατερικών κειμένων-έργων, τα οποία ευρίσκονται διάσπαρτα εις διαφόρους μονάς του Αγίου Όρους.
Ο άγιος Νικόδημος, όπως και όλοι οι αρχαίοι διδάσκαλοι της Εκκλησίας, χρησιμοποιεί τους όρους «Έλληνες» και «Ελληνισμός» με την σημασίαν «ειδωλολάτραι» και «ειδωλολατρία» αντιστοίχως. Εις πλείστας περιπτώσεις αντικατέστησα την λέξιν με το σημαινόμενον. Θεωρώ απαραίτητον αυτήν την διευκρίνισιν διά να μη δημιουργούνται εσφαλμέναι εντυπώσεις κατά την μελέτην του έργου.
Παρέστη ανάγκη εις μερικάς περιπτώσεις να παρεμβάλω παρατηρήσεις υπό τύπον υποσημειώσεων κοντά εις τας πολλάς του αγίου Νικοδήμου.
Δεν συμπεριλαμβάνεται εις την παρούσαν έκδοσιν ο εν τέλει υπάρχων «τοπολογικός πίναξ των αξιομνημονεύτων κατά αλφάβητον», διότι με την εκ νέου στοιχειοθεσίαν και νέαν σελιδοποίησιν δεν ήτο δυνατόν να συμπίπτουν αι σελίδες. Εξ άλλου το έργον είναι ερμηνευτικόν και είναι εύκολος ο εντοπισμός των κατά περίπτωσιν ενδιαφερόντων σημείων.
Δεν θέλω να προσθέσω τίποτε άλλο. Πιστεύω ότι η πνευματική ωφέλεια των αναγνωστών θα είναι πολύ μεγάλη. Εύχομαι δε ο χορηγός παντός τελείου δωρήματος, μόνος σοφός Θεός, ο Πατήρ, ο Υιός και το άγιον Πνεύμα, να φωτίζη τας ψυχάς των Ορθοδόξων εις την κατανόησιν των αιωνίων αληθειών αι οποίαι οδηγούν εις την σωτηρίαν. Μας χειραγωγεί εις τας αληθείας αυτάς ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης.
Εν Φλωρίνη τη 15 Ιουνίου 1986
Κυριακή των 318 Θεοφόρων Πατέρων
και του αγίου Αυγουστίνου Ιππώνος
Δημήτριος Π. Ρίζος
Θεολόγος - Φιλόλογος
«Ανέγνωμεν την εις το πεζόν των ιερών Καθολικών Επιστολών ερμηνείαν του σοφολογιωτάτου κυρ Νικοδήμου, και όσον το εφ’ ημίν ου μόνον ουδέν εύρομεν το κωλύον εις τύπους εκδοθήναι, αλλά και εις Θεόν ελπίζομεν τοις μετά πόθου αναγινώσκουσι και αόκνως μεγάλην έσεσθαι την ωφέλειαν και σωτηρίαν».
Πρώην Κωνσταντινουπόλεως Νεόφυτος
«Ανέγνων τινά εκ των Ερμηνειών του σοφολογιωτάτου διδασκάλου κυρίου Νικοδήμου εις τας επτά Καθολικάς Επιστολάς ταύτας των Ιερών Αποστόλων, και εύρον αυτά, το γε εις εμέ ήκον, σύμφωνα ταις ερμηνείαις των θείων Πατέρων, και κατ’ εμήν κρίσιν, άξιά εισι φωτός του τύπου, προς ωφέλειαν παντός του χριστωνύμου πληρώματος».
Κύριλλος Ιερομόναχος, και Πνευματικός του Αγίου Όρους.
«Ανέγνων καγώ ουχ άπαξ, αλλά τρις και πολλάκις μεθ’ όσης οίοντε της σπουδής και επιμελείας την διά της εμής επιστασίας και διορθώσεως νυν πρώτον εις φως προκύψασαν ακριβεστάτην και γλαφυρωτάτην Ερμηνείαν του σοφολογιωτάκου διδασκάλου κυρίου Νικοδήμου Αγιορείτου εις τας Ζ’ Καθολικάς Επιστολάς των Αγίων Αποστόλων, ώσπερ πρότερον και άλλα τω όντι ψυχωφελή και άριστα αυτού πονήματα την του Πνευματικού φημί Διδασκαλίαν, την τε Χρηστοήθειαν των Χριστιανών, και τα Πνευματικά Γυμνάσματα. Ταύτα πάντα, και τα έτι ανέκδοτα, αριδήλως μαρτυρούσι την περί τας θείας Γραφάς άκραν πολυμάθειαν του ανδρός, και τους χριστομιμήτους και ακαταπαύστους αυτού αγώνας υπέρ της ψυχικής σωτηρίας και της επί τα κρείττω επιδόσεως παντός του ορθοδόξου πληρώματος».
Τη ιη’ Ιουνίου 1806.
Σπυρίδων Βλαντής Διδάσκαλος του εν Βενετία
Φλαγγινιανού Ελληνομουσείου.
English
German
Română
French
Login