Εικονοφιλικό και εικονοκλαστικό πνεύμα

Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος

Εικονοφιλικό και εικονοκαλστικό πνεύμα

Το παρόν βιβλίο περιλαμβάνει συλλογή κειμένων που υπήρξαν εισηγήσεις του συγγραφέα σε θεολογικά και επιστημονικά Συνέδρια και Ημερίδες. Ο αναγνώστης ενημερώνεται για την αντιμετώπιση των συγχρόνων κοινωνικών προβλημάτων μέσα από την προοπτική της ορθοδόξου θεολογίας.

Στην αρχή του βιβλίου τοποθετείται ομιλία με θέμα: Εικονοφιλικό και εικονοκλαστικό πνεύμα. Με αφορμή ότι η νίκη των εικονοφίλων ήταν νίκη της Ορθοδοξίας εναντίον της αιρέσεως υπογραμμίζεται η αξία της Ορθοδοξίας, αλλά και τι είναι Εκκλησία. Αναφέρονται τα κεντρικά σημεία που φανερώνουν την μεγάλη αξία και δυναμικότητα που διαθέτει η Ελληνορθόδοξη Παράδοση. Η Ορθοδοξία, ως φωνή της Εκκλησίας, μπορεί να αντιμετωπίση κάθε εικονοκλαστική κίνηση, η οποία στρέφεται εναντίον του ανθρωπίνου προσώπου. Σκοπός της Εκκλησίας δεν είναι να εργάζεται απλώς κοινωνικά, ούτε να απαντά ορθολογιστικά στα διάφορα προβλήματα που αναφύονται, αλλά να θεραπεύη την προσωπικότητα του ανθρώπου.

Στην εισήγηση με θέμα Η εικόνα του συγχρόνου κόσμου μελετάται το φαινόμενο του ηδονισμού και ευδαιμονισμού. Αναλύεται η δυαδικότητα μεταξύ ηδονής και οδύνης σύμφωνα με την διδασκαλία του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού στην οποία παρουσιάζεται όλη η τραγικότητα της ανθρωπίνης φύσεως. Η ένωση με τον Χριστό, που είναι ο συνδυασμός μυστηριακής και ασκητικής ζωής, βοηθά στην υπέρβαση της ηδονής και της οδύνης. Μέσα όμως στην τραγωδία του σύγχρονου κόσμου παρατηρούμε ότι υπάρχει μεγάλη αναζήτηση της αλήθειας και στροφή πολλών ανθρώπων στην Ορθόδοξη Παράδοση και ζωή.

Οι δύο εισηγήσεις με θέμα: Οι στόχοι της Εκκλησίας στην χρήση των ΜΜΕ και Η κατάργηση του προσωπικού στοιχείου της ποιμαντικής από την παρέμβαση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης ενημερώνουν τον αναγνώστη ότι τα ΜΜΕ δεν μπορούν να ανταποκριθούν στον σκοπό της ποιμαντικής γιατί οι στόχοι τους δεν συμβαδίζουν με τους στόχους της Εκκλησίας. Διαπιστώνεται όλο και περισσότερο ότι περιορίζουν τον άνθρωπο μόνον στην λογική και αρκούνται απλώς σε μια ενημέρωση. Κυρίως η τηλεόραση αποπροσανατολίζει την σκέψη του ανθρώπου από τα μεγάλα προβλήματα που τον απασχολούν. Απευθύνεται στην μάζα και όχι στο πρόσωπο. Ο άνθρωπος μεταβάλλεται σ’ ένα καταναλωτικό αντικείμενο και υποβιβάζεται το πρόσωπο. Χάνεται ο προσωπικός χαρακτήρας της ποιμαντικής αφού η ποιμαντική απευθύνεται στον κάθε άνθρωπο προσωπικά και αποβλέπει στην σωτηρία του. Μπορούμε να διαβάσουμε για την προσφορά του θεολογικού λόγου που έχει μεγάλη αξία διότι μπορεί να βοηθήση στην εκκοσμικευμένη σημερινή κοινωνία.

Διαβάζοντας ο αναγνώστης την εισήγηση με θέμα: Θρησκευτική και εκκλησιαστική παιδεία αντιλαμβάνεται την διαφορά μεταξύ θρησκείας και Εκκλησίας που δείχνει την διαφορά μεταξύ θρησκευτικής και εκκλησιαστικής παιδείας. Οι άγιοι Πατέρες ομιλούν για εκκλησιαστική παιδεία και αγωγή που αποκτά κανείς όταν ζη μέσα στην Εκκλησία. Ιδιαίτερα η εισήγηση αυτή ενδιαφέρει τους εκπαιδευτικούς διότι αναφέρεται και στο περιεχόμενο του μαθήματος των θρησκευτικών στην Μέση Εκπαίδευση.

Είναι βασικό να γνωρίζουμε ότι ο τρόπος με τον οποίο προσεύχεται κανείς, καθώς επίσης ο τρόπος με τον οποίο προσέρχεται στην Θεία Λειτουργία και κοινωνεί των Τιμίων Δώρων, φανερώνει εάν είναι ορθόδοξος η αιρετικός. Στην εισήγηση Ανατολή και Δύση στην λατρεία υπογραμμίζονται τα σημεία στα οποία φαίνεται η θεολογική διαφοροποίηση μεταξύ Ανατολής και Δύσεως στον χώρο της λατρείας. Αναλύονται οι έννοιες: 1.Κατηχούμενοι και πιστοί 2. Λογική και νοερά λατρεία 3. Έκφωνη, χαμηλόφωνη και μυστική ανάγνωση των ευχών 4. Απροϋπόθετη και εμπροϋπόθετη μέθεξη στην θεία Κοινωνία και 5. Κτιστός και άκτιστος Ναός.

Οι εισηγήσεις: Το ιεραρχικό πολίτευμα της Εκκλησίας και Αυθεντία και εξουσία κατά την Ορθόδοξη Παράδοση συνδέονται μεταξύ τους και θεωρούνται σημαντικές για την όλη εκκλησιαστική ζωή. Ο άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης ομιλεί για τον σεβασμό και την υπακοή στην ιεραρχικότητα του εκκλησιαστικού πολιτεύματος. Η βάση και η αυθεντία στην Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ο Τριαδικός Θεός. Η διοίκηση της Εκκλησίας είναι πνευματική. Η εξουσία στην Ορθόδοξη Παράδοση δεν έχει καμμιά σχέση με την κοσμική εξουσία. Είναι σταυρική εξουσία και ιερή διακονία αγάπης και θυσίας.

Ο Επίσκοπος, ως προεστώς της ευχαριστιακής συνάξεως συγκροτεί την εκκλησιαστική ενότητα. Το μεγαλύτερο χάρισμα - αξίωμα είναι το να είναι κανείς ζωντανό μέλος του Σώματος του Χριστού και να έχη την κατά Χάρη υιοθεσία.

Στην εισήγηση Η προσωπικότητα του ιερέως αναλύονται τα βασικά σημεία που υπογραμμίζουν οι Κανόνες της Εκκλησίας προκειμένου να εισέλθη κανείς στους βαθμούς της Ιερωσύνης. Παρουσιάζονται τα γνωρίσματα του ψυχολογικά ισορροπημένου και πνευματικά αναγεννημένου Κληρικού ο οποίος χωρίς να δείχνη αδιαφορία σέβεται απεριόριστα την ελευθερία των πνευματικών του παιδιών και δεν τα καταδυναστεύει πνευματικά.

Τι ακριβώς είναι η Ορθόδοξη Θεολογία και ποιός είναι ο τρόπος που χρησιμοποιεί κανείς για να φθάση στην μέθεξη της γνώσης του Θεού ερμηνεύεται στην εισήγηση: Το τι και το πως της Ορθοδόξου Θεολογίας. Υποστηρίζεται ότι η θεολογία είναι η φωνή της Εκκλησίας και ότι, όταν μία Εκκλησία δεν θεολογή ορθόδοξα, φανερώνει ότι είναι εκκοσμικευμένη. Γίνεται λόγος για την εμπειρική η νηπτική θεολογία και για την δογματική η πολεμική θεολογία και πόσο απαραίτητος είναι στην σημερινή εποχή ο συνδυασμός των δύο ειδών θεολογίας.

Με τις εισηγήσεις Η μίμηση του Χριστού κατά την Ορθόδοξη Παράδοση και Η θεολογία και ο θεολόγος της εμπνεύσεως βλέπουμε ότι η ζωή του Χριστιανού πρέπει να μεταμορφώνεται καθημερινά από την ζωή του Χριστού. Η μίμηση του Χριστού ταυτίζεται με την ένωση του Χριστιανού με τον Χριστό που επιτυγχάνεται με τα Μυστήρια και την εν Χριστώ άσκηση. Δεν πρόκειται για εξωτερική μίμηση, αλλά για την βίωση του Σταυρού, του θανάτου και της Αναστάσεως του Χριστού. Ο σκοπός του ανθρώπου, αλλά και το βαθύτερο έργο της Εκκλησίας είναι να φθάση ο άνθρωπος «εις άνδρα τέλειον, εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού», που είναι η θέωση του ανθρώπου.

Η έμπνευση θεωρείται στοιχείο απαραίτητο για την πνευματική ζωή του ανθρώπου. Ο χριστιανός πρέπει να ζη με θεία έμπνευση που προέρχεται από την θεία Χάρη αλλά και την συνέργεια του ανθρώπου. Αναφέρονται τα γνωρίσματα του ανθρώπου εκείνου που διακατέχεται από την θεία έμπνευση. Αναλύονται τα περί της εμπνεύσεως όπως την διδάσκει ο Γέροντας Σωφρόνιος στο βιβλίο του Περί πνεύματος και ζωής.

Από την μελέτη των εισηγήσεων διαπιστώνεται πόσο επιτακτική είναι στις ημέρες που ζούμε η θεολογική αντιμετώπιση των θεμάτων που αναφύονται και η προσφορά του ορθοδόξου θεολογικού λόγου.