Φιλοκαλία (Δ' Τόμος)

Με την χάρη του Θεού παραδίδεται στην κυκλοφορία ο πρώτος τόμος της Φιλοκαλίας, σε μετάφραση του αειμνήστου πατέρα μου*, προς ψυχικήν ωφέλεια των ευσεβών χριστιανών.

Οι "φιλοκαλικοί" πατέρες, τους οποίους ανθολόγησε ο μέγας άγιος των νεωτέρων χρόνων, ο Αγιορείτης Νικόδημος, ασχολούνται λιγότερο με θέματα πίστεως και περισσότερο και κυρίως με θέματα πνευματικής "θεωρίας", ασκητικά, ησυχαστικά, νηπτικά. Και απευθύνονται μεν κυρίως τα θέματα αυτά στους μοναχούς, αφορούν όμως και κάθε πιστό, που θέλει να μορφώσει μέσα του τον Χριστό και να φτάσει στην τελειότητα, "εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού" (Εφ. 4, 13). Γι' αυτό οι νηπτικοί πατέρες της Φιλοκαλίας υπήρξαν πάντοτε το εντρύφημα και οι αυθεντικοί οδηγοί της πνευματικής ζωής για γενεές γενεών, και διέπλασαν το ήθος των θεουμένων, υποδεικνύοντάς τους τις πρακτικές μεθόδους και τους τρόπους με τους οποίους θα φτάσουν στην κάθαρση και στο φωτισμό και θα αξιωθούν να ατενίσουν το άκτιστο φως της θείας δόξας. Και εθεολόγησαν έτσι, όχι μια στείρα σχολαστική θεολογία, αποκομμένη από το Πνεύμα και γι' αυτό νεκρή, αλλά μία θεολογία πυρπολούμενη από τη ζωή, μια θεολογία νήψεως και προσευχής: "Εἰ θεολόγος εἶ, προσεύξῃ ἀληθῶς· καὶ εἰ ἀληθῶς προσεύχῃ, θεολόγος εἶ" (Ευάγριος Ποντικός, PG 79, 1180Β). Αυτή τη θεολογία έχει σήμερα όσο ποτέ άλλοτε ανάγκη ο σύγχρονος άνθρωπος, ο άνθρωπος του άγχους και των τεχνητών παραδείσων, ο άνθρωπος που κατέκτησε τη σελήνη αλλά έχασε τον εαυτό του, ο "απελευθερωμένος", κι όμως δούλος στην τεχνολογία και στις όποιες θεωρίες που επαγγέλονται τη σωτηρία "απ' ανθρώπων" και "δι' ανθρώπων".

Η χρονική απόσταση από τους πατέρες και η συνακόλουθη δυσκολία της γλωσσικής προσπελάσεως, ήταν ένα σημαντικότατο εμπόδιο για να γίνει η Φιλοκαλία κτήμα του φιλοχρίστου λαού. Το εμπόδιο αυτό θέλησε να εξομαλύνει ο μεταφραστής, ο οποίος από την παιδική του ηλικία γαλουχήθηκε με τους νηπτικούς πατέρες και τους κατείχε όσο λίγοι. Γι' αυτό ανέλαβε τον άθλο να μεταφέρει όλη τη Φιλοκαλία στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα. Από το 1974 μέχρι το 1978 ήταν η μοναδική του απασχόληση. Ο Κύριος της ζωής τον άφησε να ολοκληρώσει το έργο της μεταφράσεως πριν τον καλέσει κοντά Του. Ο Θεός θέλησε να αναλάβει μετά έξη χρόνια ο εκδοτικός οίκος "Το Περιβόλι της Παναγίας" τον μόχθο και τα έξοδα της εκδόσεως. Ο διακεκριμένος φιλόλογος, γενικός επιθεωρητής Μ.Ε. κ. Ιγνάτιος Σακαλής είχε τη γενική φιλολογική επιμέλεια και ο σοφός γέροντας π. Θεόκλητος Διονυσιάτης προθυμοποιήθηκς να γράψει την εισαγωγή και τα σχόλια.

Ως δείγμα της διαθέσεως, με την οποία προσήγγιζε τα φιλοκαλικά κείμενα ο μεταφραστής, ας επιτραπεί να παραθέσουμε αποσπάσματα από μια προσευχή, που συνέταξε όταν επρόκειτο να αρχίσει την εργασία αυτή:

"Άγιε Θεέ, Τρισυπόστατε Δημιουργέ, φώτισον τον νουν και την καρδίαν μου και στρέψον με όλον προς Σε... Ίδε την ταπείνωσίν μου και βοήθησόν μοι, ίνα διαπλεύσω το πέλαγος της θεολογίας των ηγαπηκότων Σε και διά γραφής παραδοσάντων ημίν την εξήγησιν των δικαιωμάτων Σου. Ημίν μόνον το θέλειν παράκειται, ουχί και το δύνασθαι. Αλλά και το θέλειν εκ Σου της αεννάου πηγής των αγαθών πηγάζει. Ο εναρξάμενος και τελείωσον. Αγία Τριάς ο Θεός, ο δους μοι την έφεσιν, δος και το τέλος.

Μεγάλα, ένδοξα και δυνατά τα των αγίων Σου, Θεέ Δημιουργέ. Και τις εκδιηγήσεται ταύτα; Πώς εις βάθη ωκεανού της υψηλής πράξεως και της ενθέου θεωρίας των αγίων Σου να διαπλεύση τις;... Αλλά πάντα παρά Σου και παρά Σοι εστι. Λείπομαι σοφίας, δος μοι ταύτην, η Πανένδοξος Σοφία. Λείπομαι δυνάμεως, έκτεινον ω Δυνατέ την άμαχόν Σου χείρα και βοήθησον.

Κύριε Ιησού, Υιέ του Θεού και Θεέ αληθινέ, όρεξόν μοι χείρα ίνα ψελλίσω τα δικαιώματά Σου. Αειπάρθενε Πάναγνε Θεοτόκε Μαρία, αντιλαβού μου εν τω επιχειρείν τα του Υιού Σου διαλέγεσθαι. Όσιοι πατέρες και άγιοι Μάρτυρες, οι τε παλαιοί και οι επ' εσχάτων το αίμα υμών υπέρ του Κυρίου Ιησού εκχέαντες, δότε ισχύν τη ασθενεία μου".

Τελειώνοντας πρέπει να υπομνήσομε, πως κανένα έργο ανθρώπινο δεν είναι τέλειο. Η παρούσα μετάφραση δεν μπορεί ασφαλώς να ξεφύγει από τον κανόνα αυτό. Παρά τις όποιες ατέλειές της όμως, ένα είναι βέβαιο: ότι έγινε από μια καρδιά "νήφουσα" και φλεγομένη από την επιθυμία να καταστήσει την εντρύφηση στη Φιλοκαλία δυνατή στο ευρύ κοινό και την οδό προς τη νήψη προσιτή, μέσω της μυστικής εμπειρίας των αγίων νηπτικών πατέρων, σ' αυτούς που επιθυμούν τον ησύχιο βίο, είτε έχοντας διαλέξει την μακάρια ερημική ζωή που πτερούται από το θείο έρωτα, είτε όντας υποχρεωμένοι να ζούνε μέσα στην ανήσυχη και πολύβουη ματαιότητα του κόσμου, προκρίνοντας τη μωρία του κηρύγματος από την άσοφη σοφία του αιώνος τούτου.

Αυτή την ιερή πρόθεση και τη φλόγα ας δει ο Θεός και ας ανταμείψει το μόχθο του αειμνήστου μεταφραστή, αναπαύοντας την ψυχή του "εν χώρα ζώντων" και "εν σκηναίς δικαίων".

Γ. Α. Γαλίτης
Καθηγητής Πανεπιστημίου

______________________

* Η Φιλοκαλία θα ολοκληρωθεί σε πέντε τόμους (Σ.Ε.)