Διάλογος Αγίου Γρηγεντίου

Όταν ο Άγιος Πατήρ της Εκκλησίας και Οικουμενικός Διδάσκαλος Βασίλειος ο Μέγας έγραψε τον περίφημον "προς τους νέους λόγον" "όπως αν εκ των ελληνικών ωφελοίντο λόγων" έσχε την γνώμην και την απόφασιν να διακηρύξη και στηρίξη μίαν πραγματικήν και δογματικήν αλήθειαν, ότι η εκχέρσωσις ενός χέρσου μέρους και η επιμελής καλλιέργεια δύναται να καταστήση τούτο επωφελώς καρποφόρον, ενώ η είσδυσις εις το βάθος των θησαυρών, ή η άντλησις εκ του φρέατος αυτών, απαιτεί και μέσα ικανά και άντλημα ισχυρόν. Ο χριστιανός νέος, θέλων να εισδύση εις το βάθος των χριστιανικών αληθειών και να εννοήση "τα ρήματα ζωής αιωνίου" πρέπει αρκούντως να έχη προπαρασκευάσει εαυτόν εις την μελέτην της ελληνικής λογοτεχνίας και εις την εν αυτή μόρφωσιν. Το φρέαρ των χριστιανικών αληθειών είναι βαθύ, και δι' αυτό χρειάζεται άντλημα ισχυρόν, ίνα, ώσπερ αντλούμενον το ύδωρ ποτίζει και ανθρώπους και κτήνη και την γην προς θεραπείαν και καρποφορίαν, ούτως αντλούμεναι αι χριστιανικαί αλήθειαι και αποκαλυπτόμεναι και διαχεόμεναι εις τας ψυχάς και τας καρδίας των ανθρώπων, και ποτίζουσαι αυτάς, γόνιμον και καρποφόρον την εσοδείαν της πίστεως αποφέρωσιν. Η κλασσική λογοτεχνία χρειάζεται ως είδος τι προπαρασκευής εις την θείαν χριστιανικήν διδασκαλίαν· είναι τρόπον τινά ο προπορευόμενος λύχνος εις το επερχόμενον φως· είναι η ροδοδάκτυλος ηώς εις την λαμπρότητα της ημέρας· είναι το λυκαυγές προς την πλησιφαή ακτινοβολίαν του ανατέλλοντος ηλίου· είναι αι Ώραι* αίτινες ελαύνουσι το άρμα του ηλίου. Τα ελληνικά γράμματα, λέγει ο Μέγας Βασίλειος, έχουσι τοιαύτην σχέσιν προς τα ιερά γράμματα, οίαν η γη προς τον ουρανόν, το όνειροςν και η σκιά προς την πραγματικότητα.

Η χριστιανική αλήθεια, είναι η αποκάλυψις της Θείας βουλής και της θείας σοφίας και προνοίας. Ο Θεός είναι ο αυτολόγος και η αυτοαλήθεια, λέγει ο Ωριγένης, καθώς και ο Μ. Αθανάσιος. Εγώ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή", λέγει ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός (Ιωάν. ΙΔ'. 6). Ώστε ο θέλων να εισδύση εις την χριστιανικήν αλήθειαν, και να εννοήση αυτήν, και να ζήση εν αυτή, και να καρπωθή εξ αυτής, πρέπει να έχη υπ' όψιν του, ότι απαραίτητος προς τούτο προϋπόθεσις είναι η απόκτησις των αναγκαίων εφοδίων και μέσων. Η οδός αύτη του Χριστού ζητεί υπομονήν, καρτερίαν και κούρασιν· η αίσθησις και κατανόησις της αληθείας χρειάζεται δύναμιν και θάρρος· και η ζωή αύτη η κατά Χριστόν προϋποθέτει ηθικήν τελείωσιν. Τα μέσα ταύτα παρέχει η πίστις, τα μέσα ταύτα αποκτά και φυλάσσει η αγνότης της ψυχής και η καθαρότης της καρδίας, και η γνώσις τούτων προσφέρεται διά της μορφώσεως.

Όπως η κιβωτός του μαρτυρίου εχρειάζετο και τους καταλλήλους Λευΐτας προς φύλαξιν και μεταφοράν των ιερών κειμηλίων αυτής, ούτω και η κιβωτός της χάριτος, η τα χρυσά έπη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού φέρουσα, απαιτεί κατάλληλον κόσμον προς διαφώτισιν.

Και τούτο βεβαίως μας λέγει ο Άγιος Βασίλειος, ότι η ελληνική μάθησις, προκειμένου περί της γνώσεως της χριστιανικής αλήθειας, πρέπει να είναι εκλεκτική. Όπως η μέλισσα συλλέγει τους καταλλήλους και γλυκείς χυμούς των ανθέων και ουδέποτε εγγίζει τους δηλητηριώδεις, ούτω και ο αληθής χριστιανός, μελετών την ελληνικήν λογοτεχνίαν, θα περισυλλέξη ό,τι είναι εκλεκτόν διά την κατανόησιν της χριστιανικής αληθείας, αφιστάμενος πάσης κακότητος.

Και ο μεν Μέγας ούτος Φωστήρ της τρισηλίου Θεότητος ούτω βουλεύεται και ούτω κελεύει. Αλλ' ο νυν ενταύθα αναφερόμενος έτερος Πατήρ της Εκκλησίας, ο Άγιος Γρηγέντιος, Αρχιεπίσκοπος Αιθιοπίας, όστις προβάλλει τον περισπούδαστον και πολύφωτον τούτον διάλογον προς τον πολυμαθή Ερβάν τον Εβραίον, οπόσης αληθείας όγκον, οπόσης πίστεως μέγεθος, και οπόσης αξίας δώρον κομίζει ημίν;

Και ο Άγιος ούτος Πατήρ διά να πολεμήση την επιμονήν του πολυμαθούς Ερβάν περισυνέλεξε τους εκλεκτούς χυμούς της Αγίας Γραφής και ως γλυκύ έδεσμα παρέθεσε τούτους προς τον δεύτερον, όστις εγεύθη, εγλυκάνθη, επίστευσεν.

Ο Διάλογος ούτος του Αγίου Γρηγεντίου προς τον Ερβάν αποδεικνύει την απόλυτον πίστιν του πρώτου προς τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, και την έφεσιν του δευτέρου, όπως εξετάση κα εύρη την αλήθειαν, διότι ούτος είχε να δώση λόγον και προς τους ομοφύλους του, οίτινες ήσαν εισέτι τετυφλωμένοι τους οφθαλμούς και πεπωρωμένοι την καρδίαν, ως ο προφήτης Ησαΐας λέγει (ΣΤ'. 9-10) (όρα Ιωάν. ΙΒ'. 40). Αμφότεροι ούτοι εγκρατείς της Αγίας Γραφής και ωπλισμένοι με την μάθησιν και την γνώσιν έδωκαν την αρμόζουσαν μάχην, αλλ' ο Άγιος Γρηγέντιος ήτο βεβαιότατος περί της νίκης, διότι ήδη ο Κύριός του "νενίκηκε τον κόσμον", και εις τον στίβον της αληθείας παλαιόντων αυτών, δεν υπήρχεν αμφιβολία, ότι με το μέρος του Αγίου Γρηγεντίου έκειτο η αλήθεια.

Ο Διάλογος ούτος πρέπει να γίνη κτήμα αναφαίρετον πάντων των κληρικών, οιουδήποτε βαθμού και θέσεως, και να μελετάται ούτος, ως και ο βίος του Αγίου τούτου Πατρός, ίνα ενοπτριζόμενοι εν αυτώ τας αρετάς και την πίστιν και την αγάπην τούτου, παραδειγματίζωνται εξ αυτού, και μανθάνωσιν, ότι η πίστις δεν γνωρίζει δισταγμούς, ή διωγμούς, ή κόπους, ή στενοχωρίας, ή θλίψεις, "ειδότες ότι η θλίψις υπομονήν κατεργάζεται, η δε υπομονή δοκιμήν, η δε δοκιμή ελπίδα, η δε ελπίς ου καταισχύνει" (Ρωμ. Ε'. 3-5).

Αλλ' ουχί μόνον των κληρικών, αλλά και παντός λαϊκού και των θελόντων να περιβληθώσι το αξίωμα και το ένδυμα του κληρικού, διά να αντιληφθώσι πώς ανέρχονται εις τα κληρικά αξιώματα, πώς ποιμένουσι τα λογικά ποίμνια, και ποίας αμοιβής και δυνάμεως αξιούνται παρά του Κυρίου οι την ενάρετον αγωγήν έχοντες και την κατά Χριστόν ζωήν ζώντες.

Ακολουθούντες την σειράν εκ των πηγών της Πατρολογίας προσεπαθήσαμεν να δώσωμεν εις εύληπτον γλώσσαν το μνημειώδες έργον του Αγίου Πατρός Γρηγεντίου και παρακαλούμεν, όπως μας συγχωρήσωσιν οι αναγνώσται διά πάσαν ατέλειαν, διότι δίδομεν ό,τι αι ασθενείς ημών δυνάμεις προσφέρονται, αφιέμενοι εις τον Κύριον και Θεόν ημών, όπως αναπληρώση τα ελλείποντα, εμφυσών εν ταις ψυχαίς αυτών πνεύμα σοφίας, πνεύμα συνέσεως, ίνα κόπτοντες τα τριαντάφυλλα απολαμβάνωσι την ευωδίαν τούτων, αποφεύγοντες τας ακάνθας, προς σωτηρίαν και αυτών και των διδασκομένων υπ' αυτών.

Εν Θεσσαλονίκη τη 25η Μαΐου 1953.
Ημέρα Δευτέρα. Εορτή του Αγίου Πνεύματος
και της Γ' Ευρέσεως της Τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου.

ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ Δ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ

____________________

* Αι Ώραι ήσαν Θεότητες πιστευόμεναι υπό των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων. Οι τελευταίοι ούτοι παρεδέχοντο ότι αύται, τέσσαρες ούσαι, εζεύγνυον το άρμα του Ηλίου και της Σελήνης. Ήσαν όντως αλληλοχαριταί παραστάσεις των ωρών του έτους.