Η ευχή του Ιησού και η εφαρμογή της

Ο ευαγγελικός λόγος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού που λέγει "δει πάντοτε προσεύχεσθαι και μη εκκακείν" (Λουκ. ιη', 1), ότι δηλαδή πρέπει συνεχώς να προσευχώμεθα και να μη αποκάμωμε και αποθαρρυνώμεθα, αποτελεί βίωμα ισόβιον των Αγίων της Εκκλησίας μας. Ο δε άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο οποίος συνοψίζει την αξία της προσευχής αλλά και την στάσι του ανθρώπου στην επικοινωνία αυτή με τον Θεό, θα το κηρύξη δυναμικά με μία φράσι: "Μνημονευτέον Θεού μάλλον ή αναπνευστέον".

Σε αυτό το πνεύμα της εντολής του Κυρίου και της πατερικής συμπεριφοράς και καθοδηγήσεως, επραγματοποιήσαμε σειρά εσπερινών ομιλιών περί προσευχής με γενικό θέμα "Η ευχή του Ιησού". Οι επτά αυτές ομιλίες έλαβαν χώρα το έτος 1999 στον ιερόν Ναόν Παναγίας Δεσποίνης Λαμίας σε συνάξεις πιστών και είναι αυτοτελείς και συνεχόμενες. Ελέχθησαν ως επί το πλείστον σε λαϊκούς γι' αυτό και προσαρμόσαμε το εν λόγω θέμα καταλλήλως στις πνευματικές δυνατότητες των ακροατών. Παρά ταύτα, απευθύνονται σε όλο το πλήρωμα, δηλαδή και σε κληρικούς και σε μοναχούς που κύριο έργο τους έχουν την προσευχή. Η τελευταία χρονολογικώς ομιλία, η οποία στο τεύχος αυτό παρατίθεται πρώτη με τίτλο "Ο Γέρων Παΐσιος και η διδασκαλία του περί προσευχής", επραγματοποιήθη σε κατανυκτικό εσπερινό στον ιερό Μητροπολιτικό Ναό της Ιεράς Μητροπόλεως Φθιώτιδος το έτος 2014 και την ενσωματώσαμε στο παρόν τεύχος διότι συνδέεται άμεσα με το εν λόγω θέμα μας.

Όπως θα διαπιστώσουν οι αγαπητοί αναγνώστες, αναφερόμεθα σε καθαρώς πρακτικό επίπεδο στο θέμα της ευχής του Ιησού μεταφέροντας βιώματα και γνώμες κυρίως συγχρόνων οσίων Γερόντων. Επίσης, εκτός των ομιλιών συμπεριελήφθησαν και λύσεις αποριών των ευλαβών ακροατών. Τονίζουμε ότι, παρά το θεωρητικόν του θέματος, παρουσιάζεται κυρίως η πρακτική θεώρησις της υψηλής και απολύτως αναγκαίας αυτής εργασίας της προσευχής, της εργασίας δηλαδή ειδικώς της νοεράς προσευχής, το "Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με τον αμαρτωλόν", η οποία γίνεται συνήθως διά του ιερού κομβοσχοινίου. Αυτή δε η "ευχή", όπως ονομάζεται ο συγκεκριμένος τρόπος της προσευχής, είναι πλην των άλλων και το όπλον εναντίον των τριών αδυσωπήτων εχθρών μας, του Διαβόλου, του μακράν του Θεού κόσμου και πρωτίστως του ιδίου κακού εαυτού μας.

Όμως το όπλον αυτό του πνεύματος δεν είναι στην αποκλειστική χρήσι μόνον των μοναχών, που καθηκόντως πρέπει να το επιμελούνται και ιδιαζόντως να το εργάζωνται ως μέθοδο και τρόπον ζωής -ετόνιζε εν προκειμένω ο Γέρων Εφραίμ ο Κατουνακιώτης ότι "μοναχός χωρίς νοερά προσευχή δεν είναι μοναχός"-, αλλά και στην διάθεσι όλων των πιστών σύμφωνα με την διδασκαλία της Εκκλησίας μας, την οποία συνοψίζει ο κήρυξ της Χάριτος Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Και τοσούτο μάλλον αυτό ισχύει στην εποχή μας, εποχή κοπώσεως, συγχύσεως από κάθε άποψι και κυρίως πνευματικής αγνοίας.

Η προσευχή του Ιησού, σύντομος και άκρως περιεκτική, ημπορεί να εφαρμοσθή όχι απλώς "εν παντί τόπω της δεσποτείας αυτού" (Ψαλμ. ρβ', 22), αλλά και σε οποιαδήποτε ώρα του νυχθημέρου θελήσει ο ίδιος ο πιστός. Τα δε αποτελέσματά της είναι άκρως ευεργετικά, όπως το διαπιστώνει ο κάθε ένας που επιθυμεί να γευθή ότι "χρηστός ο Κύριος" (Ψαλμ. λγ', 9).

Βεβαίως, όπως όλοι γνωρίζωμε, επί της ουσίας το έργον της προσευχής δεν διδάσκεται αλλά αποκαλύπτεται και γνωρίζεται "εκ του Πατρός των φώτων" εκεί όπου υπάρχει η σωστή αγωνιστική διάθεσις και πρωτίστως η μητέρα της προσευχής, η ταπείνωσις. Όμως κατ' άνθρωπον η διδασκαλία και η μεθοδολογία των Αγίων Πατέρων επί του θέματος αποτελούν την ευλογημένη οδό, ώστε να εισέλθη ο προσευχόμενος εις το ταμείον του και εκεί να συνομιλήση "πρόσωπον προς πρόσωπον" με τον ίδιον τον Ιησούν.

Φυσικά δεν έχομε την αίσθησι ότι με τις ομιλίες αυτές εξαντλήσαμε το όλο θέμα της προσευχής, και μάλιστα της νοεράς καρδιακής προσευχής. Αντιθέτως, φρονούμε ότι διά των ομιλιών εδώσαμε και διά των απλών τούτων κειμένων δίνομε την ευκαιρία στον κάθε ένα εν Χριστώ αδελφό που θα τα μελετήση "ως διψώσα έλαφος", έτι πλέον να σπεύση "επί τας πηγάς των υδάτων" (Ψαλμ. μα', 2), τόσον της θεωρητικής καταρτίσεως διά της μελέτης των πατερικών συγγραμμάτων επί του θέματος, όσον κυρίως της πρακτικής εφαρμογής του αγιωτέρου και σπουδαιοτέρου έργου επί της γης, αυτού δηλαδή του έργου της ιεράς και δη της νοεράς προσευχής.

Είμεθα δε βέβαιοι ότι θα συμβή αυτό όχι μόνον διότι η προσευχή μάς καλλιεργεί και μας ανοίγει ορίζοντες στον χώρο του νοός καθιστώντας την πνευματικήν ημών καρδίαν ναόν Θεού, αλλά και διότι μας δίδει αφορμή να γίνωμε σοφώτεροι συμφώνως προς το λεγόμενον "δίδου σοφώ αφορμήν και σοφώτερος έσται" (Παροιμ. θ', 9).

Προκοπή λοιπόν στην σοφία και την επικοινωνία μετά του Θεού διά της ευχής. Προκοπή στην πνευματική ζωή. Αυτό δηλαδή για το οποίο αγωνίζεται και ο εκλεκτός εν Χριστώ αδελφός και εκδότης των εκδόσεων "ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ" κ. Στυλιανός Κεμεντζετζίδης, ο οποίος όντως αναλίσκεται νύχτα και ημέρα, ώστε ο λόγος του Θεού και η διδασκαλία της προσευχής "μετά πάσης παρρησίας και ακωλύτως" (Πράξ. κη', 31), να καταφθάνη έως τα πέρατα της οικουμένης. Είθε ο Κύριος να ευλογή τον ίδιον, την κατ' οίκον εκκλησίαν του, τους συνεργάτες του και να προσαυξάνη τα έργα των πατερικών και ομολογιακών του εκδόσεων.

Οίκοθεν νοείται δε ότι επικαλούμεθα τις ευχές και τις προσευχές πάντων των αναγνωστών ώστε να εφαρμοσθή στην αναξιότητά μας ο ευαγγελικός λόγος "ος δ' αν ποιήση και διδάξη..." (Ματθ. ε', 19).

Αμήν.

Τη 6η Ιουνίου 2014

Αρχιμανδρίτης Αρσένιος Κατερέλος