Βίος του Γέροντος Παϊσίου του Αγιορείτου

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Για τον μακαριστό γέροντα Παΐσιο έχουν δημοσιευθή από διαφόρους πολλά, τα οποία πραγματικά ωφέλησαν και τον έκαναν περισσότερο γνωστό. Αλλά όσα κυκλοφόρησαν αναφέρονται κυρίως στην διδασκαλία και στα θαύματά του με ελάχιστα βιογραφικά στοιχεία.
Την έλλειψη μιας συστηματικής βιογραφίας του Γέροντα διεπίστωσε ένα από τα πνευματικά του τέκνα, ο Γέροντάς μας ιερομόναχος Ισαάκ1, και απεφάσισε να αναπληρώση το κενό.

Άρχισε την συγγραφή δύο περίπου χρόνια μετά την κοίμηση του π. Παϊσίου (29-6-94 π.η.), βοηθούμενος από την συνοδεία του, και πλησίαζε στην ολοκλήρωσή της. Η δική του όμως κοίμηση (3-7-98 π.η.) ανέβαλε την έκδοση της έτοιμης σχεδόν βιογραφίας.

Παρέμεινε αδημοσίευτη, διότι, ενώ ακόμη έχρηζε διορθώσεων και συμπληρώσεων, οι δυσχέρειες και οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν μετά την απορφάνισή μας ήταν ακατάλληλες για τέτοιο εγχείρημα. Αλλά επιπλέον υπήρχε και προφανής αδυναμία εκ μέρους μας. Γι’ αυτό επί τρία και πλέον έτη η βιογραφία παρέμεινε ανέγγιχτη.
Εκείνα που μας ώθησαν στην ολοκλήρωση της βιογραφίας αυτής ήταν η επιθυμία και οι κόποι του Γέροντός μας για την έκδοση, και η παρακίνηση πολλών αδελφών.
Μερικές φορές αποθαρρυνθήκαμε και σκεφθήκαμε να εγκαταλείψουμε ως ακατάλληλοι αυτό το πολύ δύσκολο και υπεύθυνο έργο. Μας συνείχε ο φόβος μην παραποιήσουμε τον Γέροντα, και αντί για ωφέλεια προέλθει ζημία πνευματική και σκανδαλισμός. Είχαμε την αίσθηση μικρού παιδιού που προσπαθεί να μιλήση για κάτι μεγάλο το οποίο ξεπερνά τα μέτρα του, και δεν βρίσκει τα λόγια και τον τρόπο.

Όσο ζούσε ο π. Παΐσιος δεν είχαμε την πρόνοια με τον Γέροντά μας να κρατήσουμε σημειώσεις, να τον μαγνητοφωνήσουμε, να τον φωτογραφήσουμε ή να συλλέξουμε στοιχεία και πληροφορίες με σκοπό να τον βιογραφήσουμε. Μας γέμιζε η παρουσία του, μας αρκούσε μόνο να τον βλέπουμε και να τον ακούμε. Ίσως θεωρηθή παράλειψή μας, αλλά έχουμε ήσυχη την συνείδησή μας ότι δεν κάναμε κάτι που θα στενοχωρούσε τον Γέροντα.

Το μόνο εφόδιο ήταν λίγες σημειώσεις από απαντήσεις του σε προσωπικές ερωτήσεις για πνευματικά θέματα καθημερινού αγώνος. Ο Γέροντας ανέφερε σε αυτές παραδείγματα από τους δικούς του αγώνες, υπερφυσικά γεγονότα και δαιμονικούς πειρασμούς. Κυρίως βασιστήκαμε σε όσα διέσωσε η μνήμη μας, πολλά από τα οποία ακούσαμε όχι μία φορά. Τα λόγια του, που είχαμε κρυμμένα ή μάλλον γραμμένα στην καρδιά μας, τα μεταφέρουμε τώρα στο χαρτί προς κοινήν ωφέλειαν των αδελφών μας. Πολλοί, λαϊκοί και κληρικοί, που γνώρισαν τον Γέροντα, πληροφορηθέντες την προσπάθειά μας έθεσαν στην διάθεσή μας, άλλοι αυθορμήτως και άλλοι κατόπιν αιτήσεώς μας, αξιόλογο υλικό, επιστολές του γέροντος Παϊσίου, κασσέτες, φωτογραφίες, σημειώσεις, μαρτυρίες. Όλα αυτά τα στοιχεία που ρίχνουν πολύ φως και συμπληρώνουν πολλά κενά του βίου, χρησιμοποιήθηκαν με προσοχή και υπευθυνότητα. Πέρασαν από πολλά κόσκινα και λιχνίστηκαν καλά, για να μείνουν μόνο τα καθαρά.

Κάποια από αυτά δεν συμφωνούσαν με την πραγματικότητα και το πνεύμα του Γέροντα. Άλλοι από αδιάκριτη ευλάβεια υπερτόνισαν και διώγκωσαν ορισμένα περιστατικά. Άλλοι πάλι δεν κατενόησαν και μετέφεραν παραποιημένα τα λόγια του. Υπήρχαν και ελάχιστοι που εκφράστηκαν αρνητικά για το πρόσωπό του, ίσως από άγνοια και όχι κακή διάθεση. Ο Θεός ας μην τους το καταλογίση.

Στην προσπάθεια της βιογραφήσεως θέσαμε ως κανόνα την αλήθεια· «αρχή των λόγων σου αλήθεια»2. Προσπαθήσαμε δηλαδή να παρουσιάσουμε τον Γέροντα όπως τον γνωρίσαμε, όπως ήταν, χωρίς προσπάθεια μεγεθύνσεως και εξιδανικεύσεως από αγάπη και θαυμασμό.
Ένα μεγάλο μέρος του Βίου είναι κατ’ ουσίαν αυτοβιογραφία, διότι ο Γέροντας αποτελεί την κύρια πηγή των πληροφοριών μας. Από τα αψευδέστατα χείλη του και με άμεσο τρόπο προέρχονται οι περισσότερες διηγήσεις. Όσα όμως γράψαμε είναι λίγα, πτωχά και αδύνατα, και δεν εξαντλούν τον πνευματικό του πλούτο. Όχι μόνο δεν υπερβάλλουμε, αλλά άθελά μας αδικούμε κατά πολύ τον Γέροντα, για τους εξής λόγους:

Η εσωτερική του ζωή, όπως και η ζωή όλων των αγίων, ήταν κρυφή και αθεώρητη. Εφανέρωσε λίγα για να μας βοηθήση, αλλά έκρυβε πολύ περισσότερα. Στις μεταξύ μας σχέσεις, όταν ζούσε, κυριαρχούσε το ανθρώπινο στοιχείο που έκρυβε το εσωτερικό του μεγαλείο. Το βασικώτερο είναι ότι η πνευματική μας τύφλωση και ανεπάρκεια μάς εμπόδισαν να δούμε πιο πνευματικά τον Γέροντα, ώστε να τον παρουσιάσουμε πιο πιστά. Αν η πνευματική μας κατάσταση ήταν καλύτερη, θα ήταν οπωσδήποτε πιο καλή και η βιογραφία του. Διότι είναι γνωστό ότι, για να βιογραφήση κάποιος έναν άγιο, πρέπει να είναι και ο ίδιος άγιος, και μάλιστα στα μέτρα του και στην κατάστασή του. Έλεγε ο Γέροντας ότι οι βίοι των αγίων που είναι γραμμένοι από αγίους, είναι θαυμάσιοι.

Επειδή λοιπόν «το φρέαρ εστί βαθύ και άντλημα ουκ έχομεν» 3, η δική μας δηλαδή αδυναμία δεν επαρκεί να προσεγγίση και να παρουσιάση το πνευματικό του μέγεθος, περιοριστήκαμε στην απλή και πιστή παράθεση των στοιχείων. Προσπαθήσαμε να είμαστε μόνον αξιόπιστοι μάρτυρες και τίποτε περισσότερο.

Παρά ταύτα, μέσα από τα άτεχνα γραφόμενά μας αναδύεται ο Γέροντας κινούμενος με άνεση μεταξύ γης και ουρανού, εμπαίζων αλλά και οικτείρων τον διάβολο και «συναλιζόμενος» με πλειάδα αγίων. Αποκαλύπτεται πάμπτωχος, αλλά με πλούσιώτατες ευλογίες που κατεβάζει με την προσευχή του από τον ουρανό στη γη. Αδύναμος και ασθενής, αλλά πανίσχυρος και πυρακτωμένος με την χάρι του Θεού, που ενώπιόν του υποχωρούν ακόμη και οι φυσικοί νόμοι· μοναχός ερημοπολίτης, αλλά πολύ κοντά στις ανάγκες των ανθρώπων· ασκητής αυστηρός στον εαυτό του, αλλά φιλάνθρωπος μέχρις αυτοθυσίας υπέρ των αδυνάτων, των ασθενών και των αδικουμένων.

Όλα τα στοιχεία της ζωής του ήταν αδύνατον να περιληφθούν σε ένα τόμο. Γι’ αυτό επελέγησαν αντιπροσωπευτικά τα πιο δυνατά και διδακτικά. Παραλείφθηκαν η διδασκαλία του Γέροντα, που συμπληρώνει μερικούς τόμους, πλήθος επιστολών του και υπέρ τα διακόσια μαρτυρημένα θαύματά του. Σκοπός μας δεν ήταν να παρουσιάσουμε έναν «κατάλογο θαυμάτων». Διότι είναι φυσικό σε κάποιον που φθάνει στην «ακρώρεια» των αρετών και αποκτά την θεία χάρι να ενεργούν τα χαρίσματα και να κάνη θαύματα. Αλλά το ζητούμενον είναι πώς έφθασε ως εκεί, ποιο δρόμο ώδευσε και με ποιον τρόπο αγνωνίσθηκε εναντίον των παθών και των πειρασμών. Πιο πολύ από τα θαύματά του μάς έχουν συγκινήσει η μεγάλη του αυταπάρνηση, οι φιλότιμοι αγώνες για την αγάπη του Χριστού, η μοναχική ακρίβεια και η λεπτή του αίσθηση για την πνευματική ζωή, η σπανία διάκρισή του, η θυσιαστική του αγάπη για τον κάθε άνθρωπο και το πατερικό  του φρόνημα που ανέπαυε.

Το βιβλίο διαιρέθηκε σε δύο μέρη:
Στο πρώτο μέρος, όπου παρουσιάζεται Ο κατά πλάτος βίος του, έγινε προσπάθεια μέσα σε ένα χρονικό και τοπικό πλαίσιο να φανή όσο το δυνατόν πιο απλά, αλλά και ολοκληρωμένα η αγωνιστική του πορεία από την γέννηση ως την κοίμησή του. Σε δεκατέσσερις ενότητες-κεφάλαια με βάση και άξονα τον εκάστοτε τόπο διαμονής του Γέροντα, τοποθετούνται ακτινωτά βιογραφικά στοιχεία, αγώνες, θαύματα και ποικίλες δραστηριότητές του.

Το δεύτερο μέρος Βιογραφικά σε θεματικές ενότητες, κρίθηκε ως απαραίτητο συμπλήρωμα και επεξήγηση του πρώτου μέρους. Με αυτό προσεγγίζεται βαθύτερα και κατανοείται πληρέστερα ο Γέροντας. Το καθένα από τα δύο μέρη διατηρεί μια αυτοτέλεια και ανεξαρτησία -θα μπορούσαν να εκδοθούν και χωριστά- ενώ ταυτόχρονα έχουν βαθιά εσωτερική ενότητα. Είναι δηλαδή και το δεύτερο μέρος βιογραφία. Δεν ακολουθεί χρονική σειρά, όπως το πρώτο, αλλά περιέχει βιογραφικά περιστατικά ταξινομημένα σε θεματικές ενότητες4.
Κεντρική έννοια του δευτέρου μέρους αποτελεί η θεία χάρις. Για να την αποκτήση ο Γέροντας, πρώτα πάλεψε προς τα πάθη και την αμαρτία και ύστερα αναδείχθηκε «καλός οικονόμος ποικίλης χάριτος Θεού»5.

Στις Αρετές του Γέροντα αναφέρονται με τρόπο πρακτικό και παραστατικό διάφορα περιστατικά από την ζωή του, που υπέπεσαν στην αντίληψή μας. Καταχωρίζονται σε κεφάλαια με κοινή υπόθεση την αρετή που αναγράφεται στον τίτλο κάθε κεφαλαίου. Δεν αναφέρεται σχετική διδασκαλία του, παρά μόνο λίγα επιγραμματικά στοιχεία της. Όπου όμως χρειάσθηκε να τονισθή κάτι για να φανή καλύτερα το πνεύμα του, παρατέθηκαν κάπως περισσότερα.
Τα Χαρίσματά  του, ποικίλα και υπερφυσικά, ταξινομημένα κατ’ είδος, φαίνονται εναργέστερα μέσα από τις μαρτυρίες του ιδίου και άλλων. Επελέγησαν δειγματοληπτικά λίγες, χωρίς σχολιασμούς, παρά μόνο όπου κρίθηκε σκόπιμη κάποια επεξήγηση.

Η έκταση, το βάθος και η αξία της Προσφοράς του είναι αδύνατο να αποτιμηθούν και να περικλεισθούν σε λίγες σελίδες. Διότι έχοντας την ποικιλότητα των θείων χαρισμάτων, φυσικά και αβίαστα, χωρίς ανθρώπινη προσπάθεια και επιδίωξη, προσέφερε τον πλούτο της θείας χάριτος σε λιμώττουσες ψυχές. Απλώς αναφέρονται κάποιοι ευαίσθητοι τομείς όπου ιδιαίτερα βοήθησε.

Για να αποφευχθούν ανακρίβειες και παντός είδους σφάλματα, θέσαμε τα γραπτά μας υπό την κρίση και τον έλεγχο πνευματικών τέκνων του γέροντος Παϊσίου και άλλων πατέρων.
Πολλές ευχαριστίες και χάριτες οφείλουμε:
Στους παραδελφούς μας, όσοι είδαν, διώρθωσαν και συμπλήρωσαν τον Βίο. Η συμβολή τους υπήρξε ολόψυχη και ουσιαστική. Χωρίς την βοήθειά τους ο Βίος του Γέροντα θα ήταν πολύ ελλιπής και με πολλά λάθη.

Επίσης στους άλλους συνεργούς που μας εμπιστεύθηκαν διάφορα στοιχεία. Ακόμη σε όσους ήλεγξαν τα γραπτά, μας έκαναν προτάσεις και διορθώσεις, και αφιέρωσαν ικανό χρόνο και πολύν κόπο μέχρι να λάβη την τελική μορφή της η εργασία αυτή. Τέλος σε όσους συνέβαλαν με οποιονδήποτε τρόπο φανερώς ή αφανώς στην από κάθε άποψη αρτιώτερη εμφάνιση της εκδόσεως, και συνετέλεσαν να δη το φως της δημοσιότητος δέκα χρόνια ακριβώς από την κοίμηση του γέροντος Παϊσίου.

Όλως ιδιαιτέρως ευχαριστούμε τον σεβαστό μας γέροντα Γρηγόριο, Πνευματικό της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Μεταμορφώσεως, για την πολυποίκιλη συμπαράστασή του στην όλη προσπάθεια της συγγραφής του Βίου και για την ανάληψη της εκδοτικής δαπάνης.
Για όλους αυτούς επικαλούμεθα την χάρι του Θεού και τις ευχές του Γέροντα.

Προς διευκόλυνση των αναγνωστών σημειώνοντας κάποιες επεξηγήσεις:
Πολλές ενέργειες, αγώνες, περιστατικά κατανοούνται και εξηγούνται στην συνάφειά τους. Ό,τι είπε ο Γέροντας δεν πρέπει αδιακρίτως να γενικεύεται. Μερικά ειπώθηκαν για συγκεκριμένη μόνο περίπτωση και δεν ισχύουν για όλους. «Το ίδιο φάρμακο μπορεί να βλάψη ή να ωφελήση ανάλογα με τον οργανισμό».

Παρουσιάζονται κάποιες θέσεις του Γέροντα για θέματα εκκλησιαστικά, εθνικά, μοναχικά κ.λπ. Η στάση του, που επεδίωκε να είναι γνωστή στους άλλους, ήταν τελείως πνευματική και απαθής· γι’ αυτό και παρατίθεται χωρίς την παραμικρή διάθεση να θιγή ή να εκτεθή κάποιο πρόσωπο.

Οι μαρτυρίες καταχωρούνται όπως κατετέθησαν. Μερικές εκτεταμένες συντομεύθηκαν χωρίς να αλλοιωθούν. Οπωσδήποτε έγινε σεβαστή η επιθυμία αυτών που ζήτησαν να τεθούν ανωνύμως οι μαρτυρίες τους.

Οι ημερομηνίες που αναφέρονται στο εξής είναι με το παλαιό ημερολόγιο. Όπου γράφεται ημερομηνία με το νέο, προστίθεται η συντομογραφία (ν.η.).

Τελειώνοντας τις προλογικές εξηγήσεις, αδυνατούμε από την θέση αυτή να εκφράσουμε επάξια την ευγνωμοσύνη και την ευχαριστία μας προς τον Γέροντα για όσα μας προσέφερε. Μόνο ζητούμε από βάθους καρδίας να μας συγχωρήση για όσα αμαρτήσαμε στην αγάπη του και ιδιαιτέρως για το τόλμημα μας να εκδώσουμε τον Βίο του. Τον παρακαλούμε όμως να φωτίση το νου των αναγνωστών, ώστε να τον κατανοήσουν ορθά και να ωφεληθούν πνευματικά. Έχοντας επίγνωση των ατελειών, των ελλείψεων και των σφαλμάτων μας ευχαρίστως θα δεχθούμε οποιεσδήποτε παρατηρήσεις και υποδείξεις που προέρχονται από αγάπη για την αποκατάσταση της αληθείας.

Αν ο αναγνώστης συναντήση λάθη σε κάποια σημεία των αρωματισμένων αγώνων του Γέροντα, αυτά οπωσδήποτε δεν προέρχονται ούτε από τον γέροντα Παΐσιο ούτε από τον βιογράφο του παπα-Ισαάκ, αλλά από τους επιμεληθέντες τον Βίο.

Αν όμως κάποια ψυχή θερμανθή από τα κατορθώματα του Γέροντα και αναλάβη αγώνα πνευματικό, ας δοξάση το προσκυνητό όνομα του μεγάλου Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, «ω η δόξα και η προσκύνησις συν τω Πατρί και τω Αγίω Πνεύματι εις τους αιώνας. Αμήν».

Συνοδεία γέροντος Ισαάκ
Καλύβη Αναστάσεως
Καψάλα
Καρυές Άγιον Όρος

--------------
1. Ο πρόλογος γράφτηκε από την συνοδεία του γέροντος Ισαάκ, απηχεί τις απόψεις του  και εξηγεί την όλη προσπάθεια συγγραφής του Βίου.
2. Ψαλμ. ριη’ 160.  
3. Πρβλ. Ιω. δ’, 11.
4. Η διάρθρωσή του σε τρεις ενότητες (Αρετές, Χαρίσματα, Προσφορά) βασίστηκε στο χωρίο: «οίνον και σίκερα ου μη πίη» (άσκησις, αγώνας) -«και Πνεύματος Αγίου πλησθήσεται έτι εκ κοιλίας μητρός αυτού» (θεία χάρις)- «και πολλούς των υιών Ισραήλ επιστρέψει επί Κύριον τον Θεόν αυτών» (προσφορά), (Λουκ. α’, 15-6).
Ο μέγας Πρόδρομος διήλθε τα στάδια αυτά, αν και με άλλη σειρά, διότι ανεδείχθη προφήτης εκ μήτρας. Όλοι οι άγιοι πρώτα αγωνίστηκαν για να καθαρθούν από τα πάθη τηρώντας τις εντολές, από τις οποίες γεννώνται οι αρετές και μετά έλαβαν την θεία χάρι. Στο τρίτο στάδιο παρατηρείται η διάθεση και η διανομή των χαρισμάτων για την σωτηρία των ανθρώπων.
5. Α’ Πέτρ. δ’, 10.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ 18
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ 19

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
Ο ΚΑΤΑ ΠΛΑΤΟΣ ΒΙΟΣ

Α’. ΟΙ ΚΑΤΑ ΣΑΡΚΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΠΝΕΥΜΑ ΠΡΟΓΟΝΟΙ
α’. Τα ακριτικά Φάρασα 33
β’. Η οικογένειά του 35
γ’. Βάπτιση και ξεριζωμός 37

Β’. ΑΣΚΗΤΙΚΑ ΠΡΟΓΥΜΝΑΣΜΑΤΑ
α’. Ανατροφή «εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου 43
β’. Παιδικές ασκήσεις 44
γ’. Ξυλουργός 48
δ’. Χαριτωμένο παιδί 50
ε’. Με οδηγό τον Σταυρό 51
ς’. Θεοπτία 51
ζ΄. Προετοιμασία για την μοναχική ζωή 53
η’. Φροντίδα για τους άλλους 55
θ’. Κίνδυνοι και δοκιμασίες 58
ι’. Στήριγμα της οικογένειάς του 60

Γ’. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΘΗΤΕΙΑ
α’. Διαβιβαστής φιλότιμος 65
β’. Κακουχίες 66
γ’. Ασκήσεις και εμπειρίες 67
δ’. Θυσία για τους άλλους 69
ε’. Ευεργετεί και συκοφαντείται 70
ς’. Σώζει την Μονάδα τους 71
ζ’. Αυτοθυσία 72
η’. Προσεύχεται εν μέσω σφαιρών 74
θ’. Ανυπακοή σε βλάσφημο 74

Δ’. ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
α’. Πρώτη επίσκεψη στο Άγιον Όρος 79
β’. Εργασία και προετοιμασία 82

Ε’. ΚΟΙΝΟΒΙΑΤΗΣ ΣΤΗΝ ΜΟΝΗ ΕΣΦΙΓΜΕΝΟΥ
α’. Εμπόδιο πριν από την αναχώρηση 87
β’. Κοινοβιάτης Εσφιγμενίτης 88
γ’. Δοκιμή και διακονήματα 89
δ’. Αγώνες αρχαρίου 90
ε’. «Με τηγάνισε η αγάπη των δικών μου» 92
ς’. Δαιμονικές εμφανίσεις 92
ζ΄. Ρασοευχή 93
η’. Βλέπει τον Αμνό να σπαρταρά 93
θ’. Νηπτικός εργάτης 94
ι’. Αιματηρή υπακοή 95
ια’. Επίσκεψη της θείας χάριτος 98
Ιβ’. Αναχώρηση για ησυχία 98

ς’. ΣΤΗΝ ΙΔΙΟΡΡΥΘΜΗ ΜΟΝΗ ΦΙΛΟΘΕΟΥ
α’. Υποτακτικός σε Γέροντα 103
β’. Πρόθυμος διακονητής και αφανής αγωνιστής 105
γ’. Λογισμός υπερηφανείας 108
δ’. «Ταγκαλίστικα» πειράγματα 108
ε’. Επινοεί τρόπο βοηθείας 109
ς’. Στην Κόνιτσα για θεραπεία 110
ζ’. Η πρόνοια του Θεού 112
η’. Μικρόσχημος 113
θ’. Σχέση με εναρέτους πατέρες 115
ι’. Ευλογίες από την Παναγία 116
ια’. Λαμβάνει αποκάλυψη 118

Ζ’. ΣΤΗΝ ΜΟΝΗ ΣΤΟΜΙΟΥ ΚΟΝΙΤΣΗΣ
α’. Ανακαίνιση του Μοναστηριού 123
β’. Επιβάλλει τον σεβασμό 127
γ’. Πηδά στον γκρεμό 129
δ’. Ανακομιδή του οσίου Αρσενίου 130
ε’. Κόποι, ασκήσεις και ησυχία 133
ς’. Προστάτης πτωχών και ορφανών 136
ζ’. Μαρτυρική αντιμετώπιση πειρασμού 138
η’. Αντιαιρετικοί αγώνες 140
θ’. «Αγόμενος υπό του Πνεύματος…» 141
ι’. Δαιμονικές επιθέσεις 143
ια’. Σωτηρία από θεία πρόνοια 144
ιβ’. Νυκτερινή επίσκεψη της Παναγίας 145
ιγ’. Αληθοφανές δαιμονικό όραμα 147
ιδ’. Οικειότητα με τα άγρια ζώα 148
ιε’. Άλλα Στομιώτικα περιστατικά 150
ις’. Αναχώρηση από το Στόμιο 154

Η’. ΕΡΗΜΙΤΗΣ ΣΤΟ ΘΕΟΒΑΔΙΣΤΟΝ ΟΡΟΣ ΣΙΝΑ
α’. Μετάβαση στο Σινά 161
β’. Λύει την ανομβρία 164
γ’. Μακαρία ερημική ζωή 165
δ’. «Αισθάνθηκα την θεία Κοινωνία…» 169
ε’. Εργόχειρο και ελεημοσύνες 170
ς’. «Ην εν τη ερήμω πειραζόμενος…» 173
ζ’. Συντροφιά του ερημίτη 175
η’. Απάθεια των Θεοπατόρων 176
θ’. Στους αγίους Τεσσαράκοντα 177
ι’. Η κοίμηση της μητέρας του 177
ια’. Το όνομα του Καζαντζάκη 177
ιβ’. Παρηγορείται ακοινώνητος 178
ιγ’. Αόρατος πόλεμος και ανέκφραστες καταστάσεις 179
ιδ’. Εγκαταλείπει την γλυκειά έρημο 181

Θ’. ΣΤΗΝ ΙΒΗΡΙΤΙΚΗ ΣΚΗΤΗ
α’. Ησυχία ή συνοδεία; 185
β’. Όψεις της σκητιώτικης βιοτής 187
γ’. Βοηθά ψυχή κεκοιμημένου 189
δ’. Υπεράσπιση από τον Τίμιο Πρόδρομο 190
ε’. Διαβολικό πετροβόλημα 191
ς’. Τροφή από Άγγελο 192
ζ’. Μεγαλόσχημος 192
η’. Εγχείρηση στους πνεύμονες 193

Ι’. ΣΤΑ ΕΡΗΜΙΚΑ ΚΑΤΟΥΝΑΚΙΑ
α’. Στο ξηροκάλυβο του Υπατίου 199
β’. Φανέλλες σε ασκητή 201
γ’. Ο δαιμονισμένος 202
δ’. «Έλυσε τον γόρδιο δεσμό μου» 202
ε’. Η πτωχεία του 203
ς’. «Εγώ όλο το τρώω…» 204
ζ’. Φως γλυκύτατον 205
η’. Ίδρυση Ησυχαστηρίου 206

ΙΑ’. ΣΤΗΝ ΚΑΛΥΒΗ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
α’. Στην Ιερά Μονή Σταυρονικήτα 209
β’. Η κοίμηση του παπα-Τύχωνα 210
γ’. Η ζωή στον ″Τίμιο Σταυρό″ 212
δ’. «Φως ταις τρίβοις μου» 217
ε’. Στηρίζει νέο μοναχό 219
ς’. Θεόσταλτο ψάρι 220
ζ’. Εμφάνιση του οσίου Αρσενίου 222
η’. Ο παπα-Τύχων και ο πειρασμός 223
θ’. Στην Τήνο 224
ι’. Η σιγή των πουλιών 225
ια’. Ο πλανεμένος 226
ιβ’. Συμπάσχων με ασθενή 227
ιγ’. Η ελιά και τα ράσα 231
ιδ’. Στα Φάρασα 232
ιε’. Η κολασμένη ψυχή 235
ις’. Η αγία Ευφημία! 236
ιζ’. Ο «Όλετ» 240
ιη’. Προσευχή υπέρ των δαιμόνων! 241
ιθ’. Δαιμονικά πειράγματα 242
κ’. Σώος από τα πυρά 243
κα’. Επίσκεψη αλησμόνητη 244
κβ’. Βλέπει ψυχή 245
κγ’. Ο Γιωργάκης από το Θιβέτ 246
κδ’. Στην Αυστραλία 248
κε’. Ο νυκτερινός επισκέπτης 253
κς’. Εμφάνιση του Χριστού 254
κζ’. Δρόμοι και αυτοκίνητα 256
κη’. Πρόρρηση 258
κθ’. Εικόνα φωτοβολούσα 259
 λ’. Ο «πολύ αδικημένος» Άγιος 259
λα’. Πλήθος δαιμόνων 262
λβ’. Συνηγορία όφεως 262
λγ’. «Προσηύξατο και ο ουρανός υετόν έδωκε» 263
λδ’. Ο φύλακας Άγγελος 264
λε’. Μια διαφορετική πανήγυρη 264
λς’. Απαντήσεις με άλλον τρόπο 269
λζ’. Θεία Λειτουργία στον ″Τίμιο Σταυρό″ 271
λη’. «Ο Θεός είναι υποχρεωμένος να βοηθά!» 274
λθ’. Εύθυμα και εύστροφα 275

ΙΒ’. ΣΤΗΝ ″ΠΑΝΑΓΟΥΔΑ″. ΔΟΣΙΜΟ ΣΤΟΥΣ ΠΟΝΕΜΕΝΟΥΣ
α’. Εγκατάσταση στην ″Παναγούδα″ 285
β’. Οι άγιοι Παντελεήμων και Λουκιλλιανός 288
γ’. «Παρακαλείτε τον λαόν μου» 290
δ’. Εμφάνιση του αγίου Βλασίου 294
ε’. Ευωδία από το «Άξιόν εστι» 296
ς’. Τα Λείψανα του αγίου Κοσμά του Πρώτου 297
ζ’. «Κατσίκι» στο ταβάνι 297
η’. Φώτα πολλά στο Κελλί του 298
θ’. Υπόσχεση της Παναγίας 299
ι’. Στους Αγίους Τόπους και στο Σινά 300
ια’. Ενέργειες θείας χάριτος 302
ιβ’. Όραμα προσευχομένου παιδιού 304
ιγ’. «Χριστέ μου, ευλόγησέ με…» 304
ιδ’. «Φοβερό όραμα!» 305
ιε’. «Η Παναγία!» 306
ις’. Περί Αντιχρίστου, 666 και ταυτοτήτων 307
ιζ’. Ευωδία αγίου Λειψάνου 311
ιη’. Εγχείρηση κήλης 311
ιθ’. Εκπλήξεις 313
 κ’. Η βλάσφημη ταινία 314
κα’. Βλέπει την χάρι της ιερωσύνης 316
κβ’. «Μεταμόρφωσις» 317
κγ’. Απαντά στον λογισμό του 319
κδ’. «Έχεις σπασμένα πόδια» 320
κε’. Θεραπείες ασθενών 320
κς’. «Θα πάρουμε την Πόλη» 324
κζ’. «Να ζητήσης συγχώρηση» 325
κη’. «Νάχης πνευματική αρχοντιά» 326
κθ’. Η κίνηση της καντήλας 327
 λ’. «Έρχεται…» 328
λα’. Ο Ινδουιστής αρχηγός 329
λβ’. Ο μαθητής του Μαχαράτζι 330
λγ’. Ο Γέροντας και οι νέοι 330

ΙΓ’. ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΜΑΚΑΡΙΑ ΚΟΙΜΗΣΗ
α’. Πόνος και ασθένειες 347
β’. «Μου συνέβη κάτι» 349
γ’. Στα όρια της αντοχής του 350
δ’. Η τελευταία έξοδος. Εξέλιξη της ασθενείας 353
ε’. Προσφορά με μαρτυρικούς πόνους 355
ς’. Μακαρία και αφανής κοίμηση 359

ΙΔ’. ΘΑΥΜΑΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΗ
α’. «Ουκ απέστη ημών» 367
β’. Ευωδία 368
γ’. Βγάζει δαιμόνιο 371
δ’. Διάσωση παιδιού 372
ε’. Εμφάνιση και βοήθεια σε φοιτητή 373
ς’. Εμφάνιση σε όνειρο 374
ζ’. Θαυμαστή εμφάνιση και βοήθεια 375
η’. Αόρατη αισθητή παρουσία 376
θ’. Επεμβάσεις σε τροχαία 377
ι’. Πνευματικές νεκραναστάσεις 381
ια’. Εξαφανίζει ογκίδιο 383
ιβ’. Θεραπεία δαιμονισμένης 383
ιγ’. Παρέχει ανάβλεψη 385

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΕ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Α’. ΑΡΕΤΕΣ
α’. Ξενιτεία ακροτάτη 391
β’. Υπακοή 398
γ’. «Πλουτοταπείνωσις» 405
δ’. Εργάτης και κήρυξ μετανοίας 417
ε’. Ακτημοσύνη 425
ς’. «Ασκήσεως απληστία» 432
ζ’. «Κοπιών και εργαζόμενος» 447
η’. Άρωμα ευλαβείας 457
θ’. «Δικαιοσύνην ηγάπησε» 466
ι’. Φιλότιμο 471
ια’. Εμπιστοσύνη στην θεία πρόνοια 474
ιβ’. Άγγελος ειρήνης 480
ιγ’. Λύχνος διακρίσεως 485
ιδ’. Ησυχίας εραστής 495
ιε’. Νήψη 504
ις’. Προσευχή - Το τυπικό του 511
ιζ’. Απάθεια 534
ιη’. Αγάπη αρχοντική 538

Β’. ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ
α’. Υπέρβαση των νόμων της φύσεως 557
β’. Συμφιλίωση με την κτίση 574
γ’. Ευχέτης του σύμπαντος κόσμου 580
δ’. Διδάσκαλος χαρισματούχος 589
ε’. Χάρισμα παρακλήσεως 594
ς’. Δαιμόνων αντίπαλος και διώκτης 600
ζ’. «Μύρον εκκενωθέν» 613
η’. Συνεννόηση με ετερογλώσσους 618
θ’. Παράδοξες μεταβάσεις 622
ι’. Αίσθηση προσευχών και επικλήσεων 627
ια’. Γνώστης της καταστάσεως κεκοιμημένων 632
ιβ’. Διόραση και προόραση 635
ιγ’. Χάρισμα ιάσεων 658
ιδ’. Αγιοφάνειες 673
ιε’. Προβολέας ακτίστου φωτός 678

Γ’. ΠΡΟΣΦΟΡΑ
α’. Καθηγητής της ερήμου 689
β’. Ιεραποστολή από την έρημο 693
γ’. Έξοδοι στον κόσμο 700
δ’. Υπέρμαχος της παραδόσεως 712
ε’. Προς την μητέρα Εκκλησία 726
ς’. Υπέρ του γένους και της Πατρίδος 737

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
α’. Μορφή, χαρακτήρας και φυσικά χαρίσματα του Γέροντα 749
β’. Το μήνυμά του 755
γ’. Η πνευματική διαθήκη του Γέροντα 758

ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ 760