Μετανοούντες

Αν θέλαμε να βρούμε το αποτέλεσμα της έλευσης του Κυρίου μας Ιησού Χριστού στη γη, θα μπορούσαμε να το συνοψίσουμε σε μία μόνο λέξη: Μετάνοια. Κατέβηκε από τον ουρανό, σαρκώθηκε, έζησε, θαυματούργησε, έπαθε, απέθανε, αναστήθηκε, αναλήφθηκε, για να μπορούμε εμείς μετανοώντας να γίνουμε ουρανοβάμονες. Αυτός ήταν ο σκοπός Του, να μας δώσει την ευκαιρία να σωθούμε μέσω της μετανοίας για τις πράξεις μας.

Ξεκάθαρος και ο λόγος Του: "Μετανοείτε ήγγικε γαρ η Βασιλεία των Ουρανών" (Ματ. γ' 2) και "Ου γαρ ήλθον καλέσαι δικαίους, αλλά αμαρτωλούς εις μετάνοιαν" (Ματ. θ' 13). Αλλά αν θέλουμε να ψάξουμε μέσα από τις διάφορες Ευαγγελικές περικοπές, μπορούμε να βρούμε την δύναμη της μετανοίας. Μόνο ένα δάκρυ μετανοίας μεταβάλλει την πόρνη σε Αγία (Λουκ. ζ' 47-48) βάζει τον ληστή στον παράδεισο (Λουκ. κγ' 43). Και ο τρόπος που μπορούμε να φτάσουμε στην μετάνοια δοσμένος και αυτός μέσα στις Γραφές. "Μνημόνευε ουν πόθεν πέπτωκας, και μετανόησον και τα πρώτα έργα ποίησον" (Αποκ. β' 5).

Πόση αλήθεια η δύναμη της μετανοίας και πόσο επιβεβλημένη αν αναλογιστούμε τον πραγματικό σκοπό της ζωής του ανθρώπου πάνω στη γη; Αρχικά φυσικά άλλος ήταν ο σκοπός της δημιουργίας από το Θεό. Κόσμος ονομαστήκαμε διότι αρχικός μας προορισμός ήταν να κοσμουμε τη δημιουργία.

Λόγω όμως του προπατορικού αμαρτήματος και εφόσον διά αυτού αμαυρώσαμε την Εικόνα που λάβαμε, πρέπει τώρα διά της μετανοίας να ανακτήσουμε ό,τι χάσαμε. Άλλος τρόπος δεν υπάρχει. Εξάλλου αν υπήρχε, γιατί ο Θεός επέλεξε αυτό για να μπορέσουμε να ξαναγίνουμε ουρανοβάμονες, άμα και αθάνατοι;

Και μάλιστα για να γίνει αυτό καλύτερα κατανοητό, ας αναλογιστούμε την δική Του θυσία, προς αυτό το σκοπό. Τι ανάγκη είχε ένας Θεός να πάθει όσα έπαθε, μόνο και μόνο για να μας δοθεί η μετάνοια; Απλά δεν υπήρχε άλλος τρόπος, εφόσον ο Θεός σέβεται το αυτεξούσιο του ανθρώπου, αλλά επίσης "θέλει πάντας ανθρώπους σωθήναι" (Τιμ. β' 14).

Άπειρη αλήθεια η φιλανθρωπία και φιλευσπλαχνία Του, ενώ θα μπορούσε να ξαναπαιδαγωγήσει το ανθρώπινο γένος με παρόμοιες με τα Σόδομα και τα Γόμορρα ή τον Κατακλυσμό παιδαγωγίες, εντούτοις προτίμησε να Σταυρωθεί, για να έχουμε εμείς τρόπο μετανοίας. Αυτό από μόνο του καθιστά τη μετάνοια, αυτή καθεαυτή μία αδήριτη αναγκαιότητα.

Αν αρχικός σκοπός της ζωής του ανθρώπου στη γη ήταν να διατηρεί το καθ' ομοίωση και να υμνεί ακατάπαυστα το Θεό, τότε σήμερα σκοπός του έχει γίνει, ή πρέπει να είναι, η μετάνοια. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να ξανά αποκατασταθεί ό,τι χάθηκε, όχι μόνο με το προπατορικό αμάρτημα αλλά και με τις οποιεσδήποτε μετέπειτα συμπεριφορές μας.

Η μετάνοια δεν πρέπει να θεωρείται μόνο τρόπος σωτηρίας του ανθρώπου αλλά και μία ευεργεσία του Θεού προς το ανθρώπινο γένος και ως τέτοια να αντιμετωπίζεται. Όσο περισσότερο εκτιμούμε ένα δώρο, τόσο καλύτερη χρήση τού κάνουμε. Αλίμονο αν λαμβάνουμε επιπόλαια αυτήν την ευεργεσία. Τότε πέφτουμε στο κατά τον Δεκάλογο παράπτωμα, όπου εκλαμβάνεται εις μάτην το όνομα του Κυρίου. "Μη λάβεις το όνομα Κυρίου του Θεού σου επί μάτην" (Δεύτ. στ' 11).

Το ίδιο είναι. Είτε τις ευεργεσίες Του προς εμάς απορρίψουμε, είτε τον Ίδιο, είναι ένα και το αυτό. Ας αναλογιστούμε ότι η μετάνοια είναι ένα από τα εφτά Μυστήρια της Αγίας μας Εκκλησίας. Για να μην πούμε ακόμα κάτι χειρότερο, ότι απορρίπτοντας τα Θεία Μυστήρια, πέφτουμε σε πλάνη γινόμενοι αιρετικοί. Τότε δεν υπάρχει καμία άλλη οδός σωτηρίας, ειδικά εφόσον έχουμε ήδη απορρίψει την μετάνοια.

Αυτό ήταν και ο γνώμονας όλων των μεγάλων πατέρων της Εκκλησίας μας, αλλά και όλων των Αγίων γενικότερα. Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό που αναφέρεται στο Γεροντικό, όπου κάποιος πατέρας θέλοντας να δοκιμάσει έναν άλλο, του είπε ότι άκουσε πως είναι πόρνος και κλέφτης, κατηγορίες τις οποίες εκείνος από ταπείνωση δέχθηκε. Όταν όμως του είπε πως είναι και αιρετικός, το απέρριψε αμέσως. Ρωτούμενος γιατί τις δύο πρώτες τις δέχθηκε ενώ την τρίτη την απέρριψε, απάντησε ότι οι δύο πρώτες ήταν ψυχωφελείς διότι τον ταπείνωναν και λόγος για μετάνοια, η τρίτη όμως ήταν ψυχοφθόρα και οδηγούσε σε αποχωρισμό από το Θεό.

Ας δούμε εδώ και τι ένας άλλος από τους μεγάλους πατέρες της Εκκλησίας μας αναφέρει σχετικά. Πρόκειται για τον όσιο Μάρκο τον ασκητή (†5 Μάρτ.), ο οποίος ανταποκρινόμενος στα αιτήματα και απορίες των μαθητών του και όποιων άλλων πρόστρεχαν σε αυτόν, έγραψε πνευματικές πραγματείες τόσης σπουδαιότητας ώστε συνηθιζόταν να λέγεται: "Τα πάντα πώλησον και Μάρκον αγόρασον". Τον καιρό του όσιου Μάρκου (5ος μ.Χ. αιώνας), ξέσπασε μία αίρεση, γνωστή ως διδασκαλία των μεσσαλιανών ή ευχητών, οι οποίοι έβαζαν σε δεύτερη μοίρα την αξία των Μυστηρίων, υποστηρίζοντας ότι μετά το βάπτισμα δεν χρειαζόντουσαν, παρά μονάχα η προσευχή.

Ο Άγιος Μάρκος, που υπήρξε μαθητής του Ιωάννη του Χρυσοστόμου, απάντησε: "Η χάρη του Αγίου Βαπτίσματος μας έχει χαρισθεί δωρεάν ήδη από τη Βάπτισή μας. Παραμένει όμως εν σπέρματι, όσο δεν τη βοηθούμε να θάλλει με την εργασία των εντολών, η οποία μας οδηγεί σταδιακά στη συνείδηση των καρπών του Αγίου Πνεύματος, εν πάσει αισθήσει και πληροφορία. Αυτή η δωρεά της χάριτος, που μας χορηγεί το Άγιο Βάπτισμα, δεν μας θέτει σε κατάσταση παθητικότητας αλλά καθίσταται μάλλον αρχή ενός αδιάκοπου αγώνα κατά των προλήψεων των παθών που παραμένουν μέσα μας και κατά των λογισμών που μας υποβάλλουν οι δαίμονες. Αυτός ο πνευματικός αγώνας είναι ο αγώνας της μετανοίας και οφείλει όχι μόνο να προηγηθεί του Βαπτίσματος (*Αυτό αναφέρεται διότι τότε οι άνθρωποι βαπτίζονταν σε μεγάλη ηλικία.), αλλά πρέπει να συνεχίζεται καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Όλοι οι Χριστιανοί οφείλουν να βιάζουν τους εαυτούς τους άχρι θανάτου, ασπαζόμενοι την οδό της μετανοίας, ώστε να δείξουν στον Χριστό ότι έχουν οριστικά αποτάξει τη ροπή προς το κακό που τους κληρονόμησε ο πρώτος γενάρχης. Όλη των εντολών η ποικιλία καταλήγει στον ένα όρο, εκείνον της μετανοίας". Δεν πιστεύουμε ότι τα πιο πάνω χρήζουν άλλης εξήγησης. Είναι σαφέστατα.

Εν κατακλείδι ας αναφέρουμε ότι κάποτε λέχθηκε και αυτό από τους πατέρες της Αγίας μας Εκκλησίας, ότι αν χανόταν όλη η Αγία Γραφή, Παλαιά και Καινή Διαθήκη, τότε ήταν αρκετά να διασωθούν μόνο τα εδάφια εκείνα που μιλούν για την μετάνοια για να μπορέσουμε να πάρουμε το όλο μήνυμα των Γραφών. Δηλαδή από την Παλαιά Διαθήκη να σωνόταν ο 50ος ψαλμός, ο οποίος μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως ο ύμνος της μετανοίας, γραμμένος από τον προφητάνακτα Δαβίδ. Ως γνωστόν ο Δαβίδ μετά που έπεσε στα φοβερά εκείνα αμαρτήματα του φόνου και της μοιχείας πικρά μεταμελημένος και ειλικρινά μεταμελημένος έγραψε τους υπέροχους εκείνους στίχους που ξεκινούν με το υπέροχο: "Ελέησόν με ο Θεός κατά το μέγα έλεός Σου και κατά το πλήθος των οικτιρμών Σου εξάλειψον το ανόμημά μου...".

Για την Καινή Διαθήκη αρκετό ήταν να σωθεί μόνο η παραβολή του ασώτου υιού (η οποία ας σημειωθεί παλιά ονομαζόταν παραβολή του αγαπητικού πατέρα), για να μας δοθεί το όλο μήνυμα της έλευσης του Κυρίου μας Ιησού Χριστού στη γη.

Έτσι μέσα σε αυτά τα πλαίσια, η μετάνοια είναι ό,τι πιο ψυχωφελές, διότι αυτή γεννά την ταπείνωση με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Ας μην ξεχνούμε ότι δεν υπάρχει αμαρτία μεγαλύτερη του ελέους του Θεού, όπως ο ίδιος μας δήλωσε: "πάσα αμαρτία και βλασφημία αφεθήσεται τοις ανθρώποις, η δε του Πνεύματος βλασφημία ουκ αφεθήσεται τοις ανθρώποις" (Ματθ. ιβ' 31).

Και τι μπορεί αυτό να σημαίνει εκτός από την αποδοχή της Χάριτος, όπως αυτή πηγάζει μέσα από τα μυστήρια με πρώτο αυτό της εξομολογήσεως. Αν δηλαδή κάποιος απορρίψει και δεν αποδεχθεί τις χάρες του Αγίου Πνεύματος, όπως αυτές αφειδωλώς δίνονται στο μυστήριο της μετανοίας, τότε ουσιαστικά εξυβρίζει το Πανάγιο Πνεύμα, που είναι κατ' ουσία ο Κύριος συντελεστής στο Μυστήριο.

Ίκαρος Πετρίδης
Σεπτέμβριος 2014